کمبود نیاسین یکی از مسائل مهم و پرتکرار در حوزه سلامت است که میتواند اثرات جدی بر سلامت فرد داشته باشد. نیاسین یا ویتامین B3، یکی از ویتامینهای ضروری برای عملکرد صحیح بدن ما می‌باشد. این ویتامین نقش مهمی در تنظیم سطح کلسترول، افزایش سوخت و ساز در سلول‌ها، و حفظ سلامت پوست دارد. همچنین، نقصان در مصرف نیاسین میتواند منجر به اختلالات مختلفی از جمله مشکلات قلبی، افزایش ریسک ابتلا به دیابت، و مشکلات گوارشی شود. در این مقاله، به بررسی اهمیت و نقش نیاسین (اسید نیکوتینیک) در حفظ سلامت بدن، علل کمبود این ویتامین و تأثیرات کمبود نیاسین بر سلامتی پرداخته خواهد شد.
اشکال دارویی قرص نیاسین
- قرص: 50 میلی گرم، 100 میلی گرم، 250 میلی گرم، 500 میلی گرم
- قرص نسخه طولانی: 250 میلی گرم، 500 میلی گرم، 750 میلی گرم، 1000 میلی گرم
- کپسول با رهش طولانی: 250 میلی گرم، 500 میلی گرم
موارد مصرف قرص نیاسین
داروی نیکوتینیک اسید برای پیشگیری و درمان کمبود نیاسین (پلاگرا) استفاده میشود. کمبود نیاسین ممکن است ناشی از برخی شرایط پزشکی (مانند سوء مصرف الکل، سندرم سوء جذب، بیماری هارتناپ)، رژیم غذایی نامناسب یا استفاده طولانی مدت از برخی داروها (مانند ایزونیازید) باشد. کمبود نیاسین میتواند باعث اسهال، گیجی (زوال عقل)، قرمزی و تورم و پوسته شدن قرمزی پوست و… در بیماران شود. این دارو همچنین به عنوان ویتامین B3 شناخته میشود که یکی از ویتامینهای B کمپلکس است.
ویتامین‌ها به حمایت از توانایی بدن در ساخت و تجزیه ترکیبات طبیعی (متابولیسم) مورد نیاز برای سلامتی کمک می‌کنند. نیاسینامید (نیکوتینامید) شکل متفاوتی از ویتامین B3 است و مانند نیاسین عمل نمی‌کند. از جایگزینی این دارو با نیاسین خودداری کنید مگر اینکه پزشکتان دستور دهد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Niacin
مکانیسم عمل قرص نیاسین جزء دو کوآنزیم لازم برای متابولیسم لیپید، تنفس بافتی، گلیکوژنولیز، مهار سنتز لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) است که ممکن است حذف تری گلیسیرید شیلومیکرون از پلاسما را افزایش دهد. جذب این دارو سریع (60-76%) و زمان اوج پلاسما در انتشار فوری، 30-60 دقیقه می‌باشد. نیمه عمر دارو 20-45 دقیقه و دفع از طریق ادرار (60-88٪ به عنوان داروی بدون تغییر) صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف قرص نیاسین
قرص نیاسین یا اسید نیکوتینیک (Niacin) را به صورت خوراکی همراه با یک وعده غذایی یا میان وعده کم چرب طبق دستور پزشک، معمولاً 1 تا 3 بار در روز مصرف کنید. مصرف نیاسین با معده خالی عوارض جانبی (مانند برافروختگی، ناراحتی معده) را افزایش می‌دهد. اگر پزشک شما این دارو را تجویز کرده است، آن را طبق دستور مصرف کنید. کپسول یا قرص نیاسین را به صورت کامل همراه با آب میل کرده و از جویدن و خرد کردن دارو خودداری کنید. خرد کردن یا جویدن دارو میتواند تمام دارو را به یکباره آزاد کند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
زمان مصرف داروی اسید نیکوتینیک
قبل از مصرف داروی نیاسین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو را بررسی کنید. برای کاهش احتمال عوارض جانبی مانند گرگرفتگی، از مصرف الکل، نوشیدنی‌های داغ و خوردن غذاهای تند نزدیک به زمانی که نیاسین مصرف می‌کنید، اجتناب کنید. مصرف یک آسپرین ساده (غیرروده‌ای، 325 میلی گرم) یا یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن، 200 میلی گرم) 30 دقیقه قبل از مصرف نیاسین ممکن است به جلوگیری از گرگرفتگی کمک کند. اگر از داروهای دیگری نیز برای کاهش کلسترول استفاده می‌کنید (رزین‌های متصل به اسید صفراوی مانند کلستیرامین یا کلستیپول)، نیاسین را حداقل 4 تا 6 ساعت قبل یا بعد از مصرف این داروها مصرف کنید.
نحوه مصرف قرص نیاسین
- برای مصرف داروی نیاسین به عنوان مکمل غذایی، در مردان بالای 19 سال 16 میلی گرم روزانه، زنان بالای 19 سال 14 میلی گرم روزانه، زنان باردار 18 میلی گرم روزانه و در دوران شیردهی 17 میلی گرم روزانه مصرف کنید.
- دوز مصرفی برای هیپرلیپیدمی با انتشار فوری، 250 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی می‌باشد که دوز یا فرکانس هر 4-7 روز بر اساس اثر و تحمل به دوز درمانی سطح اول 1.5-2 گرم به صورت خوراکی در 6-8 ساعت تنظیم میشود. این مقدار دوز مصرفی برای رهش طولانی مدت، 500 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی توصیه میشود. دوز هر 4 هفته بر اساس اثر و تحمل به دوز درمانی 1-2 گرم یک بار در روز تنظیم میشود.
- این دارو برای کاهش خطر انفارکتوس عود کننده غیرکشنده میوکارد در بیماران با سابقه MI (سابقه قلبی) و هیپرلیپیدمی توصیه میشود. این دارو در ترکیب با یک رزین اتصال دهنده اسید صفراوی برای کند کردن پیشرفت یا ارتقاء پسرفت بیماری آترواسکلروتیک در بیماران با سابقه CAD و هیپرلیپیدمی و همچنین برای کاهش سطوح TC و LDL-C در بزرگسالان مبتلا به هیپرلیپیدمی اولیه استفاده میشود.
- این دارو به عنوان درمان کمکی برای درمان بیماران بزرگسال مبتلا به هیپرتری گلیسیریدمی شدید که خطر پانکراتیت را نشان می‌دهند و به اندازه کافی به تلاش رژیم غذایی مصمم برای کنترل آن‌ها پاسخ نمی‌‍دهند، توصیه میشود.
- همچنین، نیاسین (Niacin) با رهش طولانی، عوارض قلبی عروقی یا مرگ و میر را در میان بیماران تحت درمان با سیمواستاتین در یک کارآزمایی تصادفی بزرگ کاهش نداد.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص نیاسین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله فشار خون بسیار پایین، مصرف الکل، سابقه مشکلات خونریزی (مانند پلاکت پایین)، دیابت، کیسه صفرا بیماری، گلوکوم، نقرس، بیماری قلبی (مانند حمله قلبی اخیر، آنژین ناپایدار)، بیماری کلیوی، بیماری کبدی یا افزایش آنزیم‌های کبدی، عدم تعادل مواد معدنی درمان نشده (سطح فسفات پایین)، زخم معده یا روده، کم کاری تیروئید و… با پزشک در رابطه با خطرات مصرف این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط داروی نیاسین (niacin) خواهیم پرداخت؛
- مصرف این دارو در برخی بیماران سبب سرگیجه و خواب آلودگی شده است. در صورت بروز این عارضه، بیماران از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی دارد، خودداری کنید. تا حدامکان رانندگی نکرده و کار با ماشین‌آلات و تجهیزات را به زمان دیگر موکول کنید. همچنین مدتی استراحت کرده و از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید.
- قبل از انجام عمل جراحی، در مورد تمام محصولاتی که استفاده می‌کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و گیاهی) به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- این دارو به ندرت ممکن است باعث افزایش قند خون شود که میتواند سبب ایجاد یا بدتر شدن دیابت شود. اگر قبلاً دیابت دارید، قند خون خود را به طور مرتب طبق دستور بررسی کنید و نتایج را با پزشک خود در میان بگذارید. در صورت داشتن علائم قند خون بالا مانند افزایش تشنگی یا ادرار، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- مصرف داروی نیاسین ممکن است منجر به برافروختگی یا خارش شود. همچنین، فرم‌های دارویی رهش فوری و رهش طولانی قابل تعویض نیستند.
- در بیماران با سابقه بیماری کبدی، نقرس یا دیاتز نقرس، دیابت شیرین، بیماری کیسه صفرا، بیماری قلبی عروقی یا نارسایی کلیوی یا کبدی با احتیاط مصرف شود.
- در صورت مصرف داروهای ضد انعقاد یا مهارکننده‌های HMG-CoA ردوکتاز یا در صورت بروز علائم میوپاتی (کراتین فسفوکیناز) با احتیاط مصرف شود.
موارد منع مصرف قرص نیاسین
- حساسیت مفرط
- بیماری کبدی، زخم معده فعال، افت فشار خون شدید، خونریزی شریانی
- افزایش مداوم و غیر قابل توضیح آمینوترانسفراز سرم
عوارض قرص نیاسین (Niacin)
حالت تهوع واستفراغ، سردرد، خواب آلودگی و سرگیجه، اسهال، یبوست، درد شکم، گرگرفتگی، افزایش برگشت پذیر آمینوترانسفراز سرم و… برخی از عوارض جانبی داروی نیاسین یا اسید نیکوتینیک می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل تهوع یا استفراغ شدید، ضربان قلب سریع یا نامنظم، سردرد شدید (میگرن)، درد غیر معمول مفاصل، درد شدید معده یا شکم، مدفوع سیاه، کبودی یا خونریزی آسان، درد و ضعف عضلانی غیر قابل توضیح، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در مقدار ادرار)، ادرار تیره و… می‌باشد. در ادامه به برخی از عوارض داروی اسید نیکوتینیک خواهیم پرداخت؛
- افزایش برگشت پذیر آمینوترانسفراز سرم
- گرگرفتگی (بروز کمتر با محصولات با رهش طولانی)
- خارش و راش
- اسهال
- سردرد
- آریتمی‌ها
- نکروز کبدی، سمیت کبدی (بروز بیشتر با محصولات با رهش طولانی)
- افت فشار خون وضعیتی
- رابدومیولیز
- درد شکم
- سوء هاضمه
- احساس سوزش پوست، بثورات ماکولوپاپولار، خشکی پوست، تعریق، تغییر رنگ پوست
- افسردگی
- حالت تهوع و استفراغ
تداخل دارویی قرص نیاسین
- همه برچسب‌های داروهای تجویزی و بدون نسخه را به دقت بررسی کنید، زیرا ویتامین‌ها یا مکمل‌های غذایی نیز ممکن است حاوی نیاسین یا نیاسینامید (نیکوتین آمید) باشند. در صورت مصرف همزمان ممکن است خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
- این دارو ممکن است با برخی از آزمایشات (مانند کاتکول آمین‌های ادرار یا خون، آزمایشات قند ادرار مبتنی بر مس) تداخل داشته باشد و احتمالاً باعث نتایج آزمایش نادرست شود.
مصرف داروی نیاسین (Niacin) در دوران بارداری و شیردهی
در صورت تشخیص بارداری در بیمارانی که برای درمان هیپرلیپیدمی دارو دریافت می‌کنند، درمان را قطع کنید. خطرات و مزایای فردی ادامه درمان در دوران بارداری در بیماران دریافت کننده دارو برای درمان هیپرتری گلیسیریدمی را ارزیابی کنید. به بیماران توصیه کنید که به پزشک خود در مورد بارداری شناخته شده یا مشکوک اطلاع دهند. پتانسیل سمیت جنینی با دوزهای نیاسین ناشناخته است. اطلاعات موجود در مورد مصرف مواد مخدر در زنان باردار برای ارزیابی خطر نقایص مادرزادی عمده، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر و جنین مرتبط با دارو کافی نیست.
درمان هیپرکلسترولمی معمولاً در دوران بارداری ضروری نیست. آترواسکلروز یک فرآیند مزمن است و قطع داروهای کاهنده چربی در دوران بارداری باید تأثیر کمی بر نتیجه درمان طولانی مدت هیپرکلسترولمی اولیه برای اکثر بیماران داشته باشد. دارو در شیر انسان وجود دارد و با مصرف مکمل مادر مقدار دارو افزایش می‌یابد. هیچ اطلاعاتی در مورد تأثیر دوز بر روی شیرخوار یا تأثیر آن بر تولید شیر وجود ندارد. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی جدی در نوزادان شیرخوار، از جمله سمیت کبدی، به بیماران توصیه میشود در طول درمان از شیردهی خودداری کنند.
شرایط نگهداری داروی نیاسین
داروی نیاسین یا اسید نیکوتینیک باید در دمای اتاق و به دور از نور آفتاب نگهداری شود. توجه داشته باشید که تمام داروهای شیمیایی و گیاهی باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی نیاسین (اسید نیکوتینیک)
این مقاله با عنوان داروی نیاسین (اسید نیکوتینیک) از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز فراهم شده است. درمان کمبود نیاسین با استفاده از داروی نیاسین یک راهکار مؤثر و توجیه‌پذیر در حفظ سلامتی فرد می‌باشد. نقش حیاتی نیاسین یا ویتامین B3 در عملکرد صحیح بدن، به ویژه در تنظیم سطح کلسترول، تقویت سلامت پوست و افزایش فعالیت سلولی، بسیار مهم می‌باشد. کمبود نیاسین میتواند منجر به اختلالات جدی در سلامت فرد از جمله افزایش ریسک بروز مشکلات قلبی و عروقی شود. استفاده از داروی نیاسین به عنوان یک راه حل قابل اعتماد در مواجهه با کمبود این ویتامین، تأثیرات بسیار مثبتی بر سلامتی افراد خواهد داشت.
منبع سایت: Medscape
