کلیه‌ها در بدن عملکردهای زیادی را تنظیم و کنترل می‌کنند. درواقع کلیه مهم‌ترین ارگان در تنظیم میزان آب و مواد معدنی در خون و حفظ ثبات داخلی بدن محسوب می‌شود. کراتینین و اوره دو ماده زائد در خون هستند که توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شوند. بررسی این‌که میزان کراتینین یا کراتین در خون شما چقدر است بهترین روش برای بررسی سلامت کلیه‌ها به شمار می‌رود. اما برخی از عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند و سطح کراتین کلیه و خون بالا و یا پایین می‌آید که این موضوع مشکلات بی‌شماری را با خود به همراه دارد. ما در این مقاله موضوعات مربوط به کراتین کلیه، را بررسی کرده‌ایم. با ما در این مطلب از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز همراه باشید.
نقش کلیه در بدن
خوب است بدانید وظیفه شرکت در فعالیت خون‌سازی بدن، تنظیم متابولیسم ویتامین D، دخالت در متابولیسم کلسیم و سیستم استخوانی، کنترل سیستم اسید و باز بدن و دفع سموم ازجمله وظایف مهم کلیه‌ها در بدن هستند.
سلامت کلیه‌ها که نقش حیاتی در بدن به عهده‌دارند، بسیار مهم است. برای مثال این موضوع را بارها شنیده‌ایم که برای حفظ سلامت کلیه‌ها بهتر است به‌طور مدام آب بنوشیم. لازم است بدانید که وجود بعضی از بیماری‌ها در فرد عملکرد کلیه را نیز تحت‌الشعاع قرار داده و فرد را در موارد شدید با نارسایی کلیه روبرو می‌کند. بنابراین بهتر است سلامت کلیه هرچند مدت چک شود.
در کنار تمام مسئولیتی که کلیه‌ها دارند، آن‌ها مسئول حفظ سطح کراتینین در خون در حد طبیعی هستند. بدن کراتینین را با سرعت ثابت تولید می‌کند و اندازه‌گیری سطح فقط به یک نمونه خون معمول نیاز دارد. آزمایش خون کراتینین، میزان کراتینین خون را اندازه‌گیری می‌کند. نتیجه این آزمایش خون بسیار مفید است، زیرا نشانگر مهمی در مورد عملکرد کلیه‌ها محسوب می‌شود. همچنین سطح اوره نیتروژن خون نیز یکی دیگر از نشانه‌های عملکرد کلیه است. به‌طورکلی نسبت اوره به کراتینین در مقایسه با سطح کراتینین به‌تنهایی، اطلاعات دقیق‌تری در مورد عملکرد کلیه و درواقع کراتین کلیه ارائه می‌دهد.
کراتین کلیه و میزان طبیعی آن در بدن
کراتین کلیه یا کراتینین کلیه محصول جانبی حاصل از متابولیسم پروتئین کراتین است که ماهیچه‌ها برای ایجاد انرژی از آن استفاده می‌کنند. در حقیقت عضلات برای تولید انرژی پروتئین کراتین را به ماده‌ای به نام کراتینین تبدیل خواهند کرد. به‌طورمعمول، کراتینین در خون به کلیه‌ها می‌رود و از طریق ادرار دفع می‌شود.
سطح بالای آن ممکن است نشان‌دهنده این باشد که کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند. البته باید بدانید که هر کس به میزان معینی از کراتینین را در جریان خون خود دارد. همان‌طور که گفتیم ضایعات شیمیایی یک محصول جانبی از عملکرد عضلات هستند، بنابراین هرچه عضله بیشتر باشد، کراتینین بیشتری تولید می‌شود.
سطح کراتینین خون، هم میزان عضلانی که شخص دارد و هم عملکرد کلیه آن‌ها را منعکس می‌کند. بیشتر مردان با عملکرد کلیوی طبیعی تقریباً از 0.6 تا 1.2 میلی‌گرم / دسی لیتر (میلی‌گرم در لیتر) کراتینین دارند و اکثر زنانی که عملکرد کلیوی طبیعی دارند بین 0.5 تا 1.1 میلی‌گرم در دسی لیتر کراتینین دارند. خانم‌ها معمولا میزان کراتین کلیه پایین‌تری نسبت به مردان دارند زیرا به‌طور متوسط زنان نسبت به مردان از عضلات کمتری برخوردار هستند. بهتر است بدانید که به‌طورکلی میزان طبیعی کراتینین در خون به سن، نژاد، جنسیت و اندازه بدن فرد بستگی دارد.
چگونگی اندازه گیری سطح کراتنین کلیه
همان‌طور که به این موضوع اشاره کردیم اندازه‌گیری سطح کراتین خون از اهمیت بالایی برخوردار است. چراکه بالا و یا پایین بودن سطح آن در خون می‌تواند عوارض بدی را در بدن داشته باشد. اما برای اندازه‌گیری سطح کراتین کلیه پزشکان با انجام یک آزمایش خون ساده این موضوع را تشخیص می‌دهند. البته آزمایش ادرار 24 ساعته نیز راه دیگر تشخیص است. اندازه‌گیری میزان کراتینین یک روش عالی برای تشخیص میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) محسوب می‌شود که نشان‌دهنده عملکرد کلی کلیه‌ها است.
البته پزشک شما حتما قبل از انجام این آزمایش در مورد رژیم غذایی‌تان، فعالیت جسمانی، استفاده از مکمل‌ها و البته استفاده از داروهای خاص از شما سؤال‌هایی خواهد پرسید. این سؤال‌ها به پزشک در بررسی نتیجه آزمایش کمک بسیاری خواهد کرد. در آزمایش انجام‌شده ممکن است کراتین خون بالا و یا پایین باشد که هرکدام نشان‌دهنده مشکل خاصی در فرد است.
دلایل افزایش کراتین کلیه
هنگامی‌که آسیب کلیوی یا بیماری کلیوی وجود داشته باشد، و کلیه‌ها نتوانند به‌طور مؤثر زباله‌های تولیدشده را فیلتر کنند، سطح کراتینین در خون افزایش پیدا می‌کند. اما به‌طورکلی بعضی از دلایل بالا بودن سطح کراتین خون عبارت‌اند از:
- بیماری مزمن کلیه
- انسداد کلیه
- فشارخون بالا
- دیابت
- کم‌آبی بدن
- ورزش شدید
- افزایش تجمع پروتئین در بدن
- مصرف داروهای خاص مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- بارداری
- کاهش وزن شدید
در درمان این مشکل تشخیص به‌موقع بسیار کمک‌کننده است. اما بهتر است بدانید، هر زمان که عملکرد کلیه بسیار پایین باشد لازم است که فرد دیالیز را آغاز کند.
علائم بالا بودن کراتنین کلیه
اگر درگیر یکی از عوامل بالا رفتن کراتین کلیه هستید بهتر است تا علائم معمول بالا رفتن سطح کراتین خون را بدانید. با دفع نشدن کراتین از طریق کلیه‌ها و بالا رفتن سطح آن در خون فرد در ابتدا با علائم خاصی روبرو می‌شود که عبارت‌اند از:
- کاهش میزان ادرار
- تیره شدن رنگ ادرار
- خستگی و بی‌حالی
- تب پایین
- کمردرد و یا درد در اطراف ناحیه کمر
- از دست دادن اشتها
- سردرد
- کم شدن اشتها
- گیجی یا اختلال حواس
- ورم و پف چشم‌ها، صورت، پاها و دیگر اعضای بدن
عوارض بالا بودن کراتین کلیه
اکنون‌که با دلایل و علائم بالا بودن کراتین آشنا شدید بهتر است بدانید که بالا بودن سطح کراتین خون یا کلیه، مشکلات و عوارض زیادی را برای فرد به دنبال دارد. بهتر است بدانید که بالا بودن سطح کراتینین در خون و کلیه‌ها اختلالات کلیه و نارسایی حاد کلیه را به دنبال دارد. بیماری‌هایی مثل عفونت‌های کلیه، سنگ‌های متعدد دوطرفه کلیه‌ها و یا بیماری کیستیک کلیه‌ها درنتیجه بالا بودن سطح کراتین کلیه، فرد را ممکن است مجبور به پیوند کلیه کند.
درمان کراتین بالا کلیه
پس از تشخیص سطح بالای کراتین در خون یا کراتین کلیه باید بلافاصله بیمار تحت درمان قرار گیرد و با یکی از روش‌های درمانی درمان شود تا آسیب‌های کلیوی شدید در فرد ایجاد نشود. اما روش‌های درمان برای این مشکل عبارت‌اند از:
- کتو استریل یا کاهش کراتینین: در روش کتواستریل که روشی غیر دیالیزی محسوب می‌شود، به کاهش میزان کراتینین و علائم و عوارض ناشی از آن کمک می‌کند. این روش راه مؤثری در کاهش اختلالات عملکردی کلیه‌ها است.
- دیالیز: در موارد شدیدتر این مشکل فرد باید دیالیز شود. دیالیز مانند یک کلیه مصنوعی عمل می‌کند. دیالیز خون را تصفیه کرده و سطح کراتینین را در خون کاهش می‌دهد.
- طب چینی: در این روش درمان عمدتا با گیاهان دارویی انجام می‌پذیرد. این گیاهان دارویی در تصفیه خون به کلیه‌ها کمک می‌کنند. البته روش‌های درمانی دیگری نیز در طب چینی وجود دارد که مشهورترینشان اسموتراپی میکرو چینی محسوب می‌شود.
- ایمونوتراپی: ایمونوتراپی که معمولا در درمان انواع سرطان استفاده می‌شود نیز راهی کاربردی است. در این درمان با راه‌های متعددی با تحریک سیستم ایمنی بدن، فرد را بدون جراحی درمان می‌کنند.
- پیوند کلیه: پیوند کلیه در مرحله آخر نارسایی‌ها و اختلالات کلیه انجام می‌شود. درحالی‌که کلیه فرد به‌طورکلی از کار می‌افتد کلیه سالم از فرد دیگر به او پیوند زده می‌شود.
البته به‌طورکلی باید بدانید که رژیم غذایی مناسب، کاهش مصرف نمک، کاهش مصرف پروتئین و افزایش مصرف ویتامین‌ها در حل این مشکل بسیار کمک می‌کند.
پایین بودن کراتین خون و دلایل آن
در برخی از مواقع آزمایش خون سطح کراتینین بدن، سطح پایین کراتین کلیه را نشان می‌دهد. البته بهتر است بدانید که پایین بودن سطح کراتینین خون کمتر پیش می‌آید. همان‌طور که گفتیم میزان کراتین ایجادشده در خون نشان‌دهنده اندازه حجم عضلات بدن فرد است. می‌توان نتیجه گرفت که پایین بودن سطح کراتین در خون می‌تواند نشانه کم شدن حجم عضلات باشد. پایین بودن سطح کراتین در خون دلایل متفاوتی دارد که عبارت‌اند از:
- کم‌آبی بدن
- بارداری
- مصرف برخی داروهای خاص
- بیماری‌های کبدی
- بیماری‌های عضلانی مانند دیستروفی عضلانی
- سوءتغذیه و رژیم کم پروتئین
فردی که سطح کراتین خون او پایین است معمولا علائمی مانند ضعف عضلانی، سفت شدن عضلات، درد و ناتوانی، زردی، تورم و درد شکم و خون داخل مدفوع دارند. پزشک با دیدن آزمایش و البته بررسی شرایط فرد درمان دارویی را آغاز می‌کند. البته امکان دارد تنها نیاز به تغییر رژیم غذایی فرد باشد و درمان دارویی ضرورتی نداشته باشد.
سخن پایانی
کلیه یک عضو مهم در بدن محسوب می‌شود که در حقیقت فیلتری برای تصفیه خون است. کراتینین یکی از این مواد مازاد تولیدشده در بدن به شمار می‌رود که باید توسط کلیه‌ها در ادرار دفع شود. گاهی برخی از مشکلات موجود در بدن باعث می‌شود تا فرد با افزایش و یا حتی کاهش کراتین کلیه روبرو شود. اندازه طبیعی کراتین به حجم عضلات بستگی دارد که در زنان و مردان متفاوت است.
پزشک با توجه به حد نرمال کراتنین کلیه با گرفتن آزمایش خون از فرد میزان آن را مشخص می‌کند. مشکل نرمال نبودن سطح کراتین کلیه، نیز باید به‌سرعت درمان شود تا باعث نارسایی‌های حاد کلیه نشود. برای آغاز درمان پزشک در وهله اول دلیل ایجاد مشکل را باید پیدا کند.
