تشنج یک اختلال نوروموتوری است که به‌طور عمده با انقباض ناگهانی و بی‌نظم عضلات همراه است و ممکن است به شدت تاثیرات جسمی و روانی بر فرد داشته باشد. این واقعیت که تشنج یکی از مسائل شدید و تأثیرگذار در حوزه‌ی بهداشت جهانی محسوب میشود، باعث شده تا تحقیقات گسترده‌ای در زمینه‌ی درمان و کنترل این اختلال صورت گیرد. یکی از داروهایی که به‌عنوان گزینه‌ی موثر در مدیریت تشنج‌ها مورد بررسی قرار گرفته است، داروی اکس کاربازپین است. اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) همراه با سایر داروهای دیگر برای کنترل تشنج در سنین مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اشکال دارویی اکس کاربازپین
- قرص، روکش شده با فیلم (Trileptal، ژنریک): 150 میلی گرم، 300 میلی گرم، 600 میلی گرم
- قرص نسخه طولانی (Oxtellar XR): 150 میلی گرم، 300 میلی گرم، 600 میلی گرم
- سوسپانسیون خوراکی (Trileptal، عمومی): 300 میلی گرم / 5 میلی لیتر
موارد مصرف قرص اکس کاربازپین
اکس کاربازپین به تنهایی یا همراه با سایر داروها برای کنترل انواع خاصی از تشنج در بزرگسالان و کودکان استفاده میشود. البته اشکال قرص اکس کاربازپین طولانی رهش (Oxtellar XR) در ترکیب با سایر داروها برای کنترل انواع خاصی از تشنج در بزرگسالان و کودکان 6 سال و بالاتر استفاده میشود. اکسکاربازپین در دسته‌ای از داروها به نام ضد تشنج قرار دارد که با کاهش فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز عمل می‌کند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Oxcarbazepine
MHD با مسدود کردن کانال های Na+ غشاهای عصبی را تثبیت می‌کند. این فرایند میتواند شلیک مکرر را مهار کند و ممکن است انتشار تکانه‌های سیناپسی را کاهش دهد. همچنین ممکن است رسانایی پتاسیم را افزایش داده و فعالیت کانال‌های کلسیم فعال با ولتاژ بالا را تعدیل کند. جذب دارو با فراهمی زیستی کامل و حداکثر زمان سرم 4-6 ساعت می‌باشد. این دارو به سرعت توسط آنزیم‌های سیتوزولی در کبد به متابولیت فعال کاهش می‌یابد. حذف در نیمه عمر 2 ساعت (داروی مادر با رهش فوری)، 9 ساعت (مشتق با انتشار فوری MHD)، 7-11 ساعت (داروی اصلی با رهش طولانی) و 9-11 ساعت (MHD مشتق با رهش طولانی) می‌باشد.
مقدار مصرف داروی Oxcarbazepine
داروی اکس کاربازپین را به صورت خوراکی با معده خالی (حداقل 1 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از غذا) طبق دستور پزشک، معمولاً یک بار در روز مصرف کنید. توجه داشته باشید که قرص را به صورت کامل همراه با آب میل کرده و از جویدن یا خرد کردن آن خودداری کنید. خرد کردن و جویدن قرص میتواند همه دارو را به یکباره آزاد کند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج دوز خود را افزایش دهید.
زمان مصرف قرص اکس کاربازپین
- برای درمان تشنج‌های جزئی قرص Trileptal، 300 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی مصرف میشود که ممکن است در فواصل هفتگی 600 میلی گرم در روز تا 1200 میلی گرم در روز افزایش یابد. همچنین، اشکال دارویی Oxtellar XR، 600 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی در ابتدا که ممکن است در فواصل هفتگی با افزایش 600 میلی گرم در روز تا محدوده دوز هدف 1200-2400 میلی گرم در روز افزایش یابد.
- دوز مصرفی اولیه تک درمانی (در صورت تبدیل از AED دیگر) 300 میلی گرم هر 12 ساعت به صورت خوراکی است که افزایش 600 میلی گرم در روز در هفته تا 2400 میلی گرم در روز را در نظر داشته باشید.
- دوز پیشنهادی برای اختلال دوقطبی (خارج از برچسب)، 300 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که ممکن است به حداکثر 1800-2400 میلی گرم در روز تیتر شود.
- مقدار مصرف داروی اکس کاربازپین برای نوروپاتی دیابتی (خارج از برچسب)، 150-300 میلی گرم روزانه به صورت خوراکی است که ممکن است به 900-1200 میلی گرم در روز افزایش یابد (توصیه عمومی).
- برای درمان نورالژی یا نوروپاتی (خارج از برچسب)، 300 میلی گرم هر 8-12 ساعت مصرف میشود که ممکن است دوز را به 400-2000 میلی گرم منقسم در 8-12 ساعت تنظیم کند (حداکثر دوز قابل تحمل یا مؤثر).
- داروی اکس کاربازپین Trileptal برای درمان تشنج جزئی (سن 2-4 سال)، 8-10 میلی گرم بر کیلوگرم روزانه هر 12 ساعت به صورت خوراکی مصرف میشود. این مقدار دوز برای وزن کمتر از 20 کیلوگرم ممکن است با 16-20 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت خوراکی تجویز شود. همچنین، برای افراد در سنین 4-16 سال، 8-10 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت خوراکی هر 12 ساعت توصیه شده است.
موارد احتیاط
قبل از مصرف داروی اکس کاربازپین، اگر به آن یا به کاربامازپین، اسلیکاربازپین یا سایر داروهای ضد تشنج (مانند فسفنی توئین، فنوباربیتال، فنی توئین، پریمیدون) حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری کلیوی، عدم تعادل مواد معدنی (سطح پایین سدیم در خون)، مشکلات کبدی، اختلالات کلیوی، مشکلات قلبی، زخم گوارشی یا معده و… با پزشک در رابطه با خطرات استفاده از این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط و هشدار استفاده از داروی اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) خواهیم پرداخت؛
- واکنش‌های حساسیت بیش از حد ممکن است رخ دهد. در صورت بروز علائم یا نشانه‌های حساسیت مفرط، فوراً درمان را قطع کنید.
- داروهای ضد صرع (AEDs) خطر افکار یا رفتار خودکشی را در بیماران تحت درمان افزایش می‌دهند. نظارت بر ظهور یا بدتر شدن افسردگی، افکار یا رفتار خودکشی یا هرگونه تغییر غیرعادی در خلق و خو را در نظر داشته باشید.
- هیپوناترمی قابل توجه و سندرم ترشح نامناسب هورمون آنتی دیورتیک (SIADH) ممکن است ایجاد شود (به ویژه بیماران در معرض خطر هیپوناترمی را نظارت کنید).
- کم کاری تیروئید گزارش شده است. نظارت بر عملکرد تیروئید، به ویژه در کودکان را در نظر داشته و قطع درمان همراه با بازگشت سطح طبیعی تیروکسین را مدنظر قرار دهید.
- تشدید یا شروع جدید تشنج ژنرالیزه اولیه گزارش شده است. خطر تشدید تشنج عمومی اولیه به ویژه در کودکان دیده میشود، اما ممکن است در بزرگسالان نیز رخ دهد. در صورت بروز، درمان را قطع کنید.
- داروهای ضد تشنج را ناگهانی قطع نکنید. به دلیل خطر افزایش دفعات تشنج و وضعیت صرع، به تدریج دارو را کنار بگذارید. اگر به دلیل یک عارضه جانبی جدی نیاز به ترک باشد، می‌توان قطع سریع آن را در نظر گرفت.
- مصرف بلند مدت این دارو با کاهش تراکم مواد معدنی، استئوپنی، پوکی استخوان و شکستگی همراه است. عوارض جانبی مربوط به CNS از جمله مشکل در تمرکز، کندی روانی حرکتی، مشکلات گفتاری یا زبانی، خواب آلودگی یا خستگی گزارش شده است.
- این دارو سطوح پلاسمایی متابولیت فعال اکس کاربازپین، مشتق 10 مونوهیدروکسی (MHD)، ممکن است به تدریج در طول بارداری کاهش یابد. توصیه میشود بیماران در دوران بارداری به دقت تحت نظر باشند. نظارت دقیق باید در طول دوره پس از زایمان ادامه یابد، زیرا سطح MHD ممکن است پس از زایمان بازگردد.
موارد منع مصرف داروی اکس کاربازپین
- بارداری
- حساسیت مفرط شناخته شده به اکسکاربازپین یا هر یک از اجزای آن
عوارض قرص اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)
سردرد، سرگیجه، دوبینی، تهوع و استفراغ، اختلالات بینایی، لرزش، درد شکم، راش، فشارخون، ضعف عضلانی، بی‌خوابی و… برخی از عوارض داروی اکس کاربازپین می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. تعداد کمی از افرادی که داروهای ضد تشنج را برای هر بیماری (مانند تشنج، اختلال دوقطبی، درد) مصرف می‌کنند ممکن است افسردگی، افکار یا اقدام به خودکشی یا سایر مشکلات روانی و خلقی را تجربه کنند. اگر شما یا پزشک متوجه تغییرات غیرعادی یا ناگهانی در خلق و خو، افکار یا رفتارتان شدید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. در ادامه به برخی از عوارض جانبی داروی اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) خواهیم پرداخت؛
- سرگیجه (30-50%)
- دوبینی (30-50%)
- سردرد (26-30%)
- تهوع و استفراغ (26-30%)
- نیستاگموس (26-30%)
- خواب آلودگی (26-30%)
- آتاکسی (10-30%)
- راه رفتن غیر طبیعی (16-20%)
- لرزش (16-20%)
- درد شکم (11-15%)
- سرگیجه و خستگی (11-15%)
- اختلالات بینایی (11-15%)
- سوء هاضمه (5-6%)
- راش (4%)
- بی‌خوابی (2-4٪)
- تفکر غیرعادی (<4%)
- ضعف عضلانی (1-2%)
- فشار خون (<2%)
- اختلال گفتار (1%)
تداخل دارویی اکس کاربازپین
- تداخلات رده X (پرهیز): دولوتگراویر، دوراویرین، الویتگراویر، اسلیکاربازپین، لدیپاسویر، ریلپیویرین، سلژلین، سیمپرویر، سوفوسبوویر، تنوفوویر آلافنامید، یولی‌پریستال
- کاهش اثرات داروها توسط اکس کاربازپین: بیکتگراویر، کلوزاپین، کوبیسیستات، دولوتگراویر، دوراویرین، الویتگراویر، مشتقات استروژن (فراورده‌های ضدبارداری)، لدیپاسویر، لوتیراستام، نیمودیپین، پرامپانل، پروژستین ( فراورده‌های ضدبارداری)، ریلپیویرین، ریواروکسابان، سلپرکاتینیب، سیمپرویر، سوفوسبوویر، تاکرولیموس (موضعی)، تنوفوویر آلافنامید، آبروگپنت، یولی‌پریستال
- کاهش اثرات اکس کاربازپین توسط داروها: القاکننده‌های قوی CYP3A4، فوس فنی‌توئین-فنی‌توئین، مفلوکین، میانسرین، ارلیستات، محصولات والپروات
- افزایش اثرات داروها توسط اکس کاربازپین: فوس فنی‌توئین، فنی‌توئین، لاکوزامید، سلژلین
مصرف قرص اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) در دوران بارداری و شیردهی
هیچ مطالعات بالینی کافی و کنترل شده‌ای در رابطه با داروی اکس کاربازپین در زنان باردار وجود ندارد. با این حال، این دارو از نظر ساختاری نزدیک به کاربامازپین است که در انسان تراتوژن در نظر گرفته میشود. داده‌های مربوط به تعداد محدودی از بارداری‌های ثبت شده، ناهنجاری‌های مادرزادی مرتبط با استفاده از تک‌تراپی اکس کاربازپین را نشان می‌دهد (مانند نقص‌های جمجمه‌صورتی؛ شکاف‌های دهان و ناهنجاری‌های قلبی مانند نقص دیواره بین بطنی). به همین جهت، این دارو در دوران بارداری فقط در صورتی استفاده شود که منافع بالقوه خطر احتمالی برای جنین را توجیه کند.
استفاده از دارو همراه با داروهای ضد بارداری هورمونی حاوی اتینیل استرادیول یا لوونورژسترل همراه با کاهش غلظت پلاسمایی این هورمون‌ها همراه بوده است و ممکن است منجر به شکست اثر درمانی داروهای ضد بارداری خوراکی شود. به زنان دارای پتانسیل باروری که دارو مصرف می‌کنند و از داروهای ضدبارداری حاوی اتینیل استرادیول یا لوونورژسترل استفاده می‌کنند، توصیه میشود که از کنترل بارداری غیر هورمونی اضافی یا جایگزین استفاده کنند. با توجه به عوارض جانبی بالقوه جدی به اکس کاربازپین در نوزادان شیرخوار، فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به دارو و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی نوزاد شیرخوار یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری داروی Oxcarbazepine
داروی اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کپسول، کرم و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر داروی اکس کاربازپین
در این مقاله، به بررسی نقش داروی اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) در کنترل تشنج از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. نتایج تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که استفاده از این دارو میتواند به طور مؤثر و ایمن در مدیریت تشنج‌ها مؤثر باشد. همچنین، مطالعات جدید نشان داده‌اند که اکس کاربازپین به‌طور کلی خطرات جانبی کمتری نسبت به دیگر داروهای مشابه دارد. با این حال، اهمیت تشخیص صحیح و تجویز مناسب توسط پزشکان در استفاده از این دارو لازمه موفقیت در کنترل تشنج است.
منبع سایت: Medscape
