اپی نفرین (آدرنالین) چیست؟ فواید و عوارض داروی Epinephrine

تنگی نفس یکی از علائمی است که می‌تواند ناشی از اختلالات مختلف در سیستم تنفسی یا دیگر امور پزشکی باشد. این مشکل ممکن است بر توانایی افراد در اجرای فعالیت‌های روزمره و حتی در کیفیت زندگی آن‌ها تأثیرگذار باشد. یکی از راه‌حل‌های موثر در مدیریت تنگی نفس، استفاده از داروهایی مانند اپی‌نفرین است. اپی‌نفرین بر روی گیرنده‌های آلفا در عروق تاثیر گذاشته و موجب تنگی آن‌ها می‌شود. این اثر باعث افزایش فشار خون و کاهش عروق مخصوصا در ناحیه تنفسی می‌شود. در ادامه به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی آدرنالین یا اپی نفرین (Epinephrine) خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی اپی نفرین

1. سرنگ از پیش پر شده برای استفاده SC/IM: 0.3 میلی گرم در 0.3 میلی لیتر (EpiPen, Auvi-Q, Symjepi)
2. محلول تزریقی: 0.1 میلی گرم بر میلی لیتر، 1 میلی گرم بر میلی لیتر
3. بیان نسبت غلظت اپی نفرین بر روی برچسب دارو ممنوع است.

موارد مصرف داروی اپی نفرین (آدرنالین)

اپی نفرین برای درمان خس خس سینه و تنگی نفس که معمولاً با آسم رخ می‌دهد، استفاده می‌شود. اپی نفرین متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان گشادکننده برونش شناخته می‌شوند. این دارو با شل کردن ماهیچه‌های اطراف راه‌های هوایی کار می‌کند تا باز شوند و راحت‌تر نفس بکشید. فقط در صورتی از این دارو استفاده کنید که پزشک به شما گفته است که آسم دارید. نوع تزریقی این دارو در مواقع اضطراری برای درمان واکنش‌های آلرژیک بسیار جدی به نیش حشرات، غذاها، داروها یا مواد دیگر استفاده می‌شود. اپی نفرین به سرعت برای بهبود تنفس، تحریک قلب، افزایش افت فشار خون، معکوس کردن کهیر و کاهش تورم صورت، لب‌ها و گلو عمل می‌کند.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Epinephrine

مکانیسم عمل داروی اپی نفرین منجر به اثرات قوی آلفا آدرنرژیک، که باعث افزایش برون ده قلبی و HR، کاهش پرفیوژن کلیوی و PVR و اثر متغیر بر BP و در نتیجه انقباض عروق سیستمیک و افزایش نفوذپذیری عروق می‌شود. اثرات قوی بتا 1 و بتا 2 آدرنرژیک متوسط، که منجر به شل شدن عضلات صاف برونش می‌شود. جذب دارو با شروع 5-10 دقیقه (SC) و 1 دقیقه (استنشاق) است. متابولیت‌ها شامل  متادرنالین، کونژوگه‌های سولفات و مشتقات هیدروکسی اسید ماندلیک (غیر فعال) و حذف از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی Epinephrine

برای دستورالعمل استفاده صحیح از اپی نفرین (Epinephrine) استنشاقی و تمیز کردن مناسب قطعه دهانی، بروشور اطلاعات بیمار را مطالعه کنید. قبل از هر بار استنشاق قوطی را به خوبی تکان دهید. اگر سایر داروهای آسم را از طریق خوراکی یا با دستگاه‌های استنشاقی مصرف می‌کنید، از پزشک خود در مورد نحوه صحیح مصرف این دارو با سایر داروهای آسم خود سؤال کنید. این دارو را دقیقاً مطابق دستورالعمل در بسته دارو استفاده کرده و در صورت نیاز از طریق دهان استنشاق کنید. دارو را مطابق با دستور پزشک استفاده کرده و بدون هماهنگی با وی دوز خود را افزایش ندهید.

زمان مصرف اپی نفرین

درپوش را از قسمت دهانی بردارید و قطعه دهانی را نزدیک دهان خود قرار دهید و بازدم کنید. قطعه دهانی را به طور کامل در دهان خود قرار دهید و در حالی که نفس عمیق می‌کشید، دستگاه تنفسی را فشار دهید. نفس خود را تا زمانی که راحت است نگه دارید تا دارو جذب شود.

اگر به بیش از یک استنشاق نیاز است، حداقل 1 دقیقه کامل بین استنشاق‌ها صبر کنید. حداقل تا 4 ساعت دوباره استفاده نکنید. اگر تنفس شما در عرض 20 دقیقه پس از استفاده از این دارو بهتر نشد یا اگر تنفس شما بدتر شد، فوراً از پزشک کمک بگیرید. پس از استفاده از این دارو، دهان خود را بشویید تا از خشکی و تحریک گلو جلوگیری کنید.

طریقه مصرف اپی نفرین (آدرنالین)

1. دوز مصرفی توصیه شده برای ایست قلبی 5-1.0 میلی گرم (5-10 میلی لیتر) به صورت تزریق داخل وریدی و در طول احیا، 0.5 میلی گرم (5 میلی لیتر) می‌باشد.
2. تزریق داخل قلب در صورتی که زمان کافی برای ایجاد مسیر وریدی وجود نداشته باشد، انجام می‌شود. محدوده دوز معمول از 0.3-0.5 میلی گرم (3-5 میلی لیتر) است. از طرف دیگر، اگر بیمار لوله گذاری شده باشد، می‌توان اپی نفرین را از طریق لوله داخل تراشه به طور مستقیم به درخت برونش با همان دوز تزریق وریدی، مصرف کرد. دوز پیشنهادی 2-2.5 میلی گرم تا زمانی که دسترسی تزریق داخل وریدی برقرار شود یا گردش خون خود به خود برقرار شود.
3. این دارو برای افزایش فشار خون شریانی متوسط ​​در بزرگسالان مبتلا به افت فشار خون همراه با شوک سپتیک نشان داده شده است. دوز مصرفی توصیه شده 05-2 میکروگرم بر کیلوگرم به صورت تزریق داخل وریدی است که ممکن است دوز 10-15 دقیقه را 0.05-0.2 میکروگرم بر کیلوگرم در دقیقه تنظیم کند تا به هدف فشار خون مورد نظر برسد.
4. اپی نفرین در درمان اورژانسی واکنش‌های آلرژیک (نوع I) از جمله آنافیلاکسی نشان داده شده است. دوز پیشنهادی (محلول 0.1 میلی گرم در میلی لیتر) 1 میلی گرم به صورت تزریق داخل وریدی با سرعت 1-4 میکروگرم در دقیقه در مدت 5 دقیقه برای جلوگیری از نیاز به تکرار تزریقات مکرر می‌باشد. همچنین، ممکن است با انفوزیون 5-15 میکروگرم در دقیقه (با تجویز کریستالوئید) شروع شود. تجویز IV (وریدی) فقط باید در بیمارانی انجام شود که به شدت افت فشار خون دارند یا در ایست قلبی ریوی مقاوم به احیای حجمی و چندین تزریق اپی نفرین هستند.
5. این دارو برای برادی کاردی علامت دار (عدم پاسخ به آتروپین یا ضربان)، 2-10 میکروگرم در دقیقه با انفوزیون به صورت تزریق داخل وریدی یا 0.1-0.5 میکروگرم بر کیلوگرم در دقیقه (7-35 میکروگرم در دقیقه در بیمار 70 کیلوگرمی) مصرف می‌شود.
6. اپی نفرین برای القا و حفظ میدریاز در طی جراحی داخل چشمی یا میدریازیس دارای کاربرد است. فقط از ویال‌های بدون مواد نگهدارنده و بدون اسید تارتاریک استفاده کنید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی اپی نفرین، اگر به آن یا به برونکودیلاتورهای مشابه (مانند آلبوترول، لوالبوترول، سالمترول) و به داروهای سمپاتومیمتیک (مانند سودوافدرین) حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله بیماری قلبی (مانند فشار خون بالا، ریتم غیرطبیعی قلب، نارسایی عروق کرونر)، تشنج، پرکاری تیروئید، دیابت، سطح پایین پتاسیم خون (هیپوکالمی)، گلوکوم (زاویه باریک)، بیماری پارکینسون، مشکلات ادراری (مانند مشکل در ادرار کردن به دلیل بزرگ شدن پروستات) و… با پزشک در رابطه با خطرات دارو مشورت کنید.

مصرف داروی اپی نفرین در برخی بیماران سبب خواب آلودگی و گیجی شده است. این دسته افراد، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالایی است، خودداری کنند. قبل از انجام عمل جراحی، در مورد تمام محصولاتی که استفاده می‌کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید. در دوران بارداری، این دارو فقط در صورت نیاز واضح باید مصرف شود. خطرات و فواید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

موارد هشدار استفاده از داروی اپی نفرین (آدرنالین)

1. در بیماران مبتلا به بیماری قلبی، آنژین (به ویژه با سابقه CAD) یا افرادی که داروهای حساس کننده میوکارد دریافت می‌کنند، احتیاط کنید. درمان ممکن است باعث ایجاد آریتمی قلبی شود.
2. در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، دیابت، بیماری تیروئید، هیپرتروفی پروستات، بیماران سالمند، بارداری و بستری قبلی به دلیل آسم با احتیاط مصرف شود.
3. تجویز سریع IV، اگرچه در توقف بدون پالس ضروری است، ممکن است باعث مرگ در اثر خونریزی عروق مغزی یا آریتمی قلبی شود.
4. بیمارانی که به سولفیت حساس هستند، باید در طول یک واکنش آلرژیک جدی یا سایر موارد اضطراری تحت درمان قرار گیرند، حتی اگر محصولات موجود حاوی سولفیت باشند.
5. موارد نادری از عفونت‌های جدی پوست و بافت نرم، از جمله فاسیای نکروزان و میونکروز ناشی از کلستریدیا (گانگرن گازی)، در محل تزریق پس از تزریق برای آنافیلاکسی گزارش شده است. برای کاهش خطر، تزریق را در باسن انجام ندهید. به بیماران توصیه کنید در صورت بروز علائم عفونت، مانند قرمزی مداوم، گرما، تورم یا حساسیت در محل تزریق اپی نفرین، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند. پاکسازی با الکل اسپورهای باکتریایی را از بین نمی‌برد و بنابراین خطر عفونت را کاهش نمی‌دهد.
6. محلول‌ها باید قبل از استفاده داخل چشمی رقیق شوند. سایر فرآورده‌های اپی نفرین (Epinephrine) حاوی بی سولفیت سدیم در صورت استفاده در چشم در غلظت‌های رقیق نشده (1 میلی گرم در میلی لیتر) با آسیب اندوتلیال قرنیه همراه بوده است.
7. اتوانژکتور باید همراه با مراقبت‌های فوری پزشکی یا بیمارستانی استفاده شود. بیش از دو دوز متوالی اپی نفرین فقط باید تحت نظارت مستقیم پزشکی تجویز شود.

موارد منع مصرف اپی نفرین (آدرنالین)

1. هیچ گونه منع مصرفی برای موقعیت‌های تهدید کننده زندگی وجود ندارد.
2. شوک غیر آنافیلاکسی
3. گلوکوم با زاویه باریک
4. مصرف همزمان در حین بیهوشی عمومی با هیدروکربن‌های هالوژنه یا سیکلوپروپان
5. کار یدی
6. شرایطی که ممکن است وازوپرسورها منع مصرف داشته باشند، از جمله تیروتوکسیکوز، دیابت
7. فشار خون مادر بیش از 80/130 میلی متر جیوه در فشار خون بالا و سایر اختلالات قلبی عروقی

عوارض مربوط به تزریق اپی نفرین

1. تزریق به باسن ممکن است درمان موثر آنافیلاکسی را ارائه نکند. تزریق تصادفی به دست‌ها، انگشتان یا پاها ممکن است منجر به واکنش‌های موضعی از جمله سردی محل تزریق، رنگ پریدگی و کم‌هوشی یا آسیب شود که سبب کبودی، تغییر رنگ، اریتم، خونریزی یا آسیب اسکلتی می‌شود.
2. برای به حداقل رساندن خطر آسیب ناشی از تزریق در هنگام تجویز اتوانژکتور به کودکان یا نوزادان، به مراقبین آموزش دهید که پای کودک را محکم در جای خود نگه دارند و حرکت را قبل و در حین تزریق محدود کنند.

عوارض جانبی داروی اپی نفرین (Epinephrine)

سردرد، تهوع، استفراغ، عصبی بودن، سرگیجه، لرزش، مشکل خواب، ناراحتی معده، تعریق، خشکی دهان، مزه بد، سرفه یا گلودرد برخی از عوارض داروی اپی نفرین یا آدرنالین (Epinephrine) می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی جدی این دارو شامل ضربان قلب سریع یا تپش نامنظم، گرفتگی عضلات، ضعف، تغییرات ذهنی و خلقتی (مانند اضطراب)، توهمات و… می‌باشد. این دارو ممکن است فشار خون شما را افزایش دهد. فشار خون خود را به طور منظم چک کنید و در صورت بالا بودن نتایج به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از عوارض جانبی داروی اپی نفرین شامل موارد زیر می‌باشد؛

1. اضطراب و دلواپسی
2. آریتمی‌های قلبی
3. سرگیجه و تنگی نفس
4. گرگرفتگی
5. سردرد
6. فشار خون
7. حالت تهوع و استفراغ
8. عصبی بودن
9. رنگ پریدگی
10. تپش قلب
11. مشکلات تنفسی
12. تعریق و لرزش
13. انقباض عروق

تداخل دارویی اپی نفرین

1. تداخلات رده X (پرهیز): بلونانسرین، برومپریدول، مشتقات ارگوت، لورازیدون
2. کاهش اثرات داروها توسط اپی نفرین سیستمیک: داروهای ضد دیابت، بنزیل پنی‌سیلوئیل پلی لیزین
3. کاهش اثرات اپی نفرین سیستمیک توسط داروها: آلفا 1 بلاکرها، بنپریدول، بتابلاکرها اختصاصی گیرنده بتا 1، بتابلاکرها با ویژگی‌های مسدودکنندگی آلفا، بلونانسرین، برومپریدول، کلوزاپین، پرومتازین، اسپیرونولاکتون
4. افزایش اثرات اپی نفرین سیستمیک توسط داروها: آتوموکستین، بتابلاکرها غیراختصاصی، برتیلیوم، فراورده‌های حاوی کانابینوئید، کلروپروکائین، کوکائین (موضعی)، مهارکننده‌های COMT، مشتقات ارگوت، گوانتیدین، هیالورونیداز، بی‌هوش کننده‌های استنشاقی، لینزولید، مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز، مهارکننده‌های باز جذب سروتونین/ نوراپی‌نفرین، تدیزولید، ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای

مصرف داروی اپی نفرین (Epinephrine) در دوران بارداری و شیردهی

در دوران بارداری، آنافیلاکسی می‌تواند فاجعه بار باشد و منجر به انسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک و آسیب دائمی سیستم عصبی مرکزی یا مرگ در مادر و معمولاً در جنین یا نوزاد شود. شیوع آنافیلاکسی در دوران بارداری تقریباً 3 مورد در هر 100000 زایمان گزارش شده است. مدیریت آنافیلاکسی در دوران بارداری مشابه مدیریت در جمعیت عمومی است. اپی نفرین اولین خط دارویی انتخابی برای درمان آنافیلاکسی است. در بیماران باردار و غیر باردار باید به همین صورت استفاده شود.

فشار خون پایین همراه با شوک سپتیک یک اورژانس پزشکی در بارداری است که در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. تأخیر در درمان در زنان باردار مبتلا به افت فشار خون همراه با شوک سپتیک ممکن است خطر مرگ و میر مادر و جنین را افزایش دهد. به دلیل نگرانی‌های احتمالی در مورد اثرات اپی نفرین بر جنین، نباید از درمان پایدار برای زن باردار خودداری کرد.

تاثیر داروی اپی نفرین در زایمان

1. اپی نفرین معمولاً انقباضات خود به خود یا ناشی از اکسی توسین رحم انسان باردار را مهار می‌کند و ممکن است مرحله دوم زایمان را به تاخیر بیندازد. اجتناب از اپی نفرین در مرحله دوم زایمان امری ضروری است. در دوز کافی برای کاهش انقباضات رحمی، دارو ممکن است باعث یک دوره طولانی آتونی رحم همراه با خونریزی شود.
2. هنگامی که فشار خون مادر از 130/80 میلی‌متر جیوه بیشتر می‌شود، از اپی نفرین در مامایی اجتناب کنید. اگرچه اپی نفرین ممکن است افت فشار خون مادر همراه با شوک سپتیک و آنافیلاکسی را بهبود بخشد، اما ممکن است منجر به انقباض عروق رحم، کاهش جریان خون رحم و آنوکسی جنین شود.

تاثیر داروی اپی نفرین در شیردهی

هیچ اطلاعاتی در مورد وجود اپی نفرین در شیر انسان یا تأثیر آن بر شیرخوار یا تولید شیر وجود ندارد. با این حال، به دلیل فراهمی زیستی خوراکی ضعیف و نیمه عمر کوتاه، انتظار می‌رود قرار گرفتن در معرض اپی نفرین در نوزادان بسیار کم باشد. اپی نفرین داروی خط اول انتخابی برای درمان آنافیلاکسی است و باید به همان روش برای آنافیلاکسی در بیماران شیرخوار استفاده شود.

شرایط نگهداری داروی Epinephrine

محلول تزریقی اپی نفرین باید در یخچال (نه یخ زده) نگهداری شود. توجه داشته باشید که قوطی را سوراخ نکنید و آن را در معرض حرارت زیاد یا شعله باز قرار ندهید.

کلام آخر اپی نفرین (آدرنالین)

در مقاله حاضر، به بررسی داروی اپی‌نفرین به عنوان یک گزینه مؤثر در درمان تنگی نفس در این مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز پرداختیم. تنگی نفس یکی از علائمی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیرگذار باشد و از اهمیت ویژه‌ای در جامعه پزشکی برخوردار است. اپی‌نفرین به عنوان یک داروی آدرنرژیک از طریق اثرات مختلف خود بر روی گیرنده‌های آلفا، برونکه‌ها و ترشحات مخاط، توانایی تسکین علائم تنگی نفس را دارد. نتایج تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از اپی‌نفرین می‌تواند در مواردی از جمله آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و حمایت از بیماران با مشکلات قلبی، بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. همچنین، این دارو ممکن است در مدیریت اضطراب تنفسی نیز مؤثر باشد.

منبع سایت: Medscape