بیشترین علت مرگ و میر در جهان به بیماری های قلب و عروق مربوط می‌شود. در ایران نیز بیش از 44% از علل مرگ به مشکلات قلبی مرتبط است. با این وجود خوشبختانه هم راهکارهای بسیاری جهت پیشگیری از بیماری‌های قلبی وجود دارد و هم علم پزشکی روش‌های بسیاری مدرن و پیشرفته‌ای را به منظور درمان این نوع بیماری‌ها ارائه داده است. در این مطلب ابتدا شما را با انواع بیماری‌های قلبی آشنا می‌کنیم و بعد به بررسی روش‌های پیشگیری و درمان می‌پردازیم.
انواع بیماری های قلب و عروق
امراض قلبی انواع مختلفی را در بر می‌گیرند و گاه چند نوع از بیماری‌هایی که در ادامه معرفی می‌شوند، همزمان با هم رخ می‌دهند و شرایط ویژه‌ای را به وجود می‌آورند. شرایط و بیماری‌هایی که روی سیستم قلب تاثیر می‌گذارند، شامل موارد زیر است:
آنژین
آنژین نوعی درد قفسه سینه است که به دلیل کاهش جریان خون در قلب به وجود می‌آید. در این شرایط اکسیژن کافی به قلب نمی‌رسد. آنژین یکی از علائم بیماری عروق کرونر است.
آریتمی یا ضربان قلب نامنظم
با بروز آریتمی پالس‌های الکتریکی که ضربان قلب را تنظیم می‌کنند، دچار اختلال شده و عملکرد خود را به طور صحیح انجام نمی‌دهند. آریتمی خود انواع مختلفی دارد مثلا گاه قلب به سرعت می‌زند، خیلی آرام کار می‌کند و یا فقط ضربان آن حالت نامنظم دارد. در صورتی‌که آریتمی به مدت طولانی ادامه یابد و سبب ایجاد درد در ناحیه قفسه سینه شود، بلافاصله باید به پزشک مراجعه نمود.
نقص مادرزادی قلب
در این شرایط از بدو تولد در ساختار یا عملکرد قلب مشکلی وجود دارد. نقص مادرزادی قلب خود شامل چندین مورد می‌شود: نقص دریچه قلب، نقص رگ‌های خون و شریانها و نقص‌های دیواره قلب.
افتادگی دریچه قلب
این بیماری که در آن دریچه میترال به خوبی بسته نمی‌شود، می‌تواند یک نوع اختلال مادرزادی باشد و یا اینکه به مرور بر اثر عوامل دیگری ایجاد شود. دریچه میترال بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد. این دریچه وظیفه دارد که در زمان استراحت قلب باز شود و در زمان انقباض قلب بسته شود تا به این وسیله خونی که در بطن چپ قرار دارد، به طور کامل داخل آئورت ریخته شود. هنگامی‌که دو طرف دریچه میترال به خوبی به هم متصل نمی‌شوند و بین آنها فاصله وجود دارد، فضای کوچکی برای فرار خون به وجود می‌آید که به این شرایط افتادگی دریچه قلب می‌گویند. تپش قلب به ویژه به هنگام خوابیدن، تنگی نفس به هنگام فعالیت و تورم پا می‌تواند از نشانه‌های افتادگی دریچه میترال باشد.
گشاد شدن دریچه قلب و انسداد دریچه‌های قلب از دیگر مشکلات مربوط به دریچه‌های قلب هستند.
بیماری عروق کرونر
یکی دیگر از انواع بیماری های قلب و عروق بیماری عروق کرونر است که بر عروق تغذیه کننده عضله قلب تاثیر می‌گذارد. در این بیماری عروق کرونر اغلب به دلیل تجمع کلسترول آسیب دیده و نمی‌تواند خون و اکسیژن کافی را به قلب انتقال دهد. در این صورت احتمال بروز سکته قلبی چندین برابر خواهد شد.
حمله قلبی
هنگامی‌که بخشی از عضله قلب آسیب ببیند و یا در صورت وجود انسداد در عروق، خون و اکسیژن کافی به قلب نرسد، در نتیجه حمله قلبی به وجود می‌آید. اگر انسداد به وجود آمده مختصر باشد، معمولا بیمار دوباره به زودی سلامتی خود را باز می‌یابد و با اقدامات پزشکی به قول معروف جان سالم به در می‌برد اما اگر انسداد شدید باشد، ممکن است به مرگ منجر شود.
از دیگر بیماری های قلب و عروق می‌توان به نارسایی قلبی، ضخیم شدن دیواره عضله قلب (کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک)، تنگی دریچه ریوی، تنگی دریچه آئورت، فیبریلاسیون دهلیزی و روماتیسم قلبی نیز اشاره کرد.
انواع بیماری های عروقی
هر شرایطی که روی سیستم گردش خون تاثیر بگذارد، می‌تواند بیماری عروقی را به وجود آورد. انواع بیماری‌های عروقی به صورت خلاصه شامل این موارد است:
- بیماری شریانی: که خود شامل بیماری شریان‌های محیطی و بیماری شریان کاروتید می‌شود. در بیماری شریانی محیطی عروق تنگ شده و جریان خون در اندام‌ها کاهش می‌یابد.
- بیماری وریدی: اگر دریچه‌های درون وریدها آسیب ببینند، خون در وریدها جمع شده و تورم را حاصل می‌کند.
- لخته‌های خون: در صورت وجود لخته در خون، ممکن است آمبولی ریوی ایجاد شود و در نتیجه حمله یا سکته قلبی به وجود آید.
برآمدگی دیواره آئورت، اختلالات انعقاد خون و لنف ادم نیز از دیگر بیماری‌های مربوط به عروق به شمار می‌آیند.
علائم بیماری های قلب و عروق
نشانه‌های بروز بیماری های قلب و عروق بسته به نوع آنها با یکدیگر متفاوت است اما به طور کلی علائم اصلی را می‌توان اینچنین برشمرد:
- درد یا فشار در قفسه سینه
- درد در بازو، شانه چپ، فک یا کمر
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- خستگی
- سرگیجه
- عرق سرد
موارد ذکر شده در بالا جزء شایع‌ترین علائم هستند و لازم به ذکر است که بیماری‌های قلبی بر هر قسمتی از بدن می‌توانند تاثیر بگذارند.
روش های پیشگیری از بیماری های قلبی
با استفاده از راهکارهای زیر احتمال بروز بیماری‌های قلبی را می‌توان به حداقل رساند:
- وزن خود را در حالت ایده‌آل نگه دارید: اگر وزن شما متناسب با قدتان باشد و بتوانید آن را به همین شکل حفظ نمایید، خطر ابتلا به بیماری های قلب و عروق تا حدود چشمگیری کاهش می‌یابد.
- به طور مرتب ورزش کنید: انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که هر فرد به طور متوسط در هفته باید 150 دقیقه ورزش یا فعالیت بدنی متوسط تا شدید انجام دهد تا از ناراحتی‌های قلبی در امان بماند.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید: چربی‌های اشباع نشده و امگا 3 از جمله خوراکی‌های دوستدار قلب به شمار می‌آیند و از سلامت قلب محافظت کرده و احتمال بروز سکته قلبی را کاهش می‌دهند. ماهی‌های چرب مثل سالمون و ساردین منبعی غنی از چربی‌های اشباع نشده هستند. سعی کنید که از میوه و سبزیجات نیز به میزان کافی در رژیم غذایی خود استفاده نمایید. مصرف قند، نمک و چربی اشباع شده را نیز به حداقل برسانید.
- سیگار نکشید: سیگار کشیدن می‌تواند زمینه ساز بروز هر یک از امراض قلبی باشد. این ماده مضر را یک بار برای همیشه باید از برنامه روزانه خود حذف نمایید.
علاوه بر موارد یاد شده با خرید قرص تقویت قلب نیز می‌توانید گامی موثر در پیشگیری از امراض قلبی بردارید.
درمان بیماری های قلب و عروق
انتخاب گزینه‌های درمانی کاملا بستگی به نوع ناراحتی قلبی که به وجود آمده است، دارد. به طور کلی روش‌هایی که جهت درمان به کار می‌روند، علائم حاصله از بیماری را کاهش می‌دهند، از عود کردن بیماری یا تشدید شرایط بد بیمار پیشگیری می‌کنند و از سکته قلبی و مرگ ممانعت به عمل می‌آورند. از جمله این روش‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- استفاده از دارو: به عنوان مثال برای کاهش کلسترول یا تنظیم ضربان قلب
- جراحی: مانند جراحی بای پس قلب، ترمیم، تعویض یا جراحی دریچه قلب
- ارائه مشاوره به منظور تغییر در سبک زندگی و گنجاندن ورزش در برنامه روزمره
آنژیوگرافی چیست ؟
در بسیاری از موارد حمله قلبی در نتیجه بسته شدن عروق اتفاق می‌افتد. آنژیوگرافی روشی جهت تشخیص وجود گرفتگی در عروق کرونر است. در صورتی‌که فرد در قفسه سینه درد داشته باشد، ناراحتی قلبی داشته باشد یا دچار سکته قلبی شود، معمولا پزشک به وی انجام آنژیوگرافی را پیشنهاد می‌دهد تا به این وسیله از تعداد عروق بسته شده، محل آنها و میزان گرفتگی اطلاعات کسب نماید. در آنژیوگرافی یک ماده رنگی حاجب به وسیله یک لوله بلند و نازک به قلب فرستاده می‌شود.
سپس به واسطه اشعه ایکس ماده حاجب رویت شده و عکسبرداری انجام می‌گیرد. پس از اینکه تشخیص و چگونگی گرفتگی عروق به طور کامل مشخص شد، سپس از گزینه‌های درمان استفاده می‌شود. در گذشته گرفتگی عروق تنها از طریق عمل باز قلب ممکن بود اما امروزه از بالن آنژیوپلاستی یا کار گذاشتن فنر یا استنت نیز استفاده می‌شود.
آنژیوپلاستی چیست ؟
در برخی موارد در میان عموم آنژیوگرافی با آنژیوپلاستی اشتباه گرفته می‌شود در حالی‌که این دو با یکدیگر کاملا متفاوت هستند. آنژیوگرافی یک روش تشخیص است و آنژیوپلاستی یک روش درمان. در آنژیوپلاستی بدون انجام عمل جراحی انسداد شریان‌های ورودی به عضله قلب باز می‌شود. این عمل معمولا با ایجاد بی‌حسی موضعی یا بیهوشی خفیف صورت می‌گیرد و حدود 1 ساعت طول می‌کشد. در آنژیوپلاستی متخصص قلب یک بالون را به صورت موقت در محل گرفتگی رگ قرار می‌دهد و آن را باد می‌کند تا در باز شدن سرخرگ موثر باشد. در آنژیوپلاستی که روشی جهت درمان بیماری های قلب و عروق است معمولا یک لوله سیمی توری به نام فنر یا استنت برای همیشه داخل سرخرگ گذاشته می‌شود تا به این طریق آن را باز نگه داشته و از بسته شدن مجدد آن پیشگیری نماید.
عوامل تاثیرگذار در افزایش ریسک ابتلا به بیماری های قلبی
موارد زیر عواملی هستند که احتمال بروز امراض قلبی را در مردان و زنان افزایش می‌دهند:
- فشار خون بالا
- تصلب شرایین یا انسداد رگ‌های خونی
- پرتو درمانی
- سیگار کشیدن
- اختلالات خواب
- کلسترول یا چربی خون بالا
- دیابت
- داشتن رژیم‌های غذایی پرچرب و سرشار از کربوهیدرات
- بی‌تحرکی
- چاقی
- آپنه خواب
- مصرف زیاد الکل
- آلودگی هوا
- اختلال در عملکرد ریه
برخی از افراد ممکن است به چند مورد از موارد بالا مبتلا باشند که در این صورت احتمال بیماری‌های قلبی به شدت افزایش می‌یابد.
آیا آسپرین از بروز بیماری های قلب و عروق پیشگیری می کند؟
به عنوان آخرین نکته در این مطلب در مورد این پرسش توضیحات لازم را ارائه می‌دهیم. ممکن است برخی از افراد جهت محافظت از بدن خود در برابر امراض قلبی-عروقی روزانه 1 عدد آسپرین استفاده نمایند. در حال حاضر متخصصان قلب این عمل را برای همه افراد توصیه نکرده و صحیح نمی‌دانند زیرا این دارو ممکن است احتمال بروز خونریزی را بیشتر کند و در نتیجه معایب آن بیشتر از مزایای آن باشد.
پزشک معمولا برای افرادی که به هر دلیل در معرض خطر ابتلا به امراض قلبی، حمله قلبی یا سکته مغزی هستند، ممکن است مصرف آسپرین را پیشنهاد دهد. همچنین این احتمال وجود دارد که پزشک مصرف آسپرین را برای اشخاصی که قبلا دچار حمله قلبی یا سکته مغزی شده‌اند نیز مجاز بداند و توصیه کند. در مورد اینکه آیا شما مجاز به خوردن آسپرین هستید یا خیر حتما باید با پزشک مشورت نموده و هرگز خودسرانه عمل نکنید.
