چگونه به ترمیم زخم بستر کمک کنیم ؟

زخم بستر در مراحل پیشرفته می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این مشکل بیشتر در میان افراد مسن و یا بیمار که تحرک بسیار اندکی دارند و اغلب بدنشان در یک وضعیت ثابت قرار دارد، دیده می‌شود. بهتر است از بروز زخم بستر پیشگیری نماییم تا اینکه به فکر درمان آن باشیم زیرا ترمیم زخم بستر در برخی موارد اصلا کار ساده‌ای نیست و به سهولت انجام نمی‌پذیرد. در این مقاله علل ایجاد زخم بستر و راه‌های ترمیم آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

زخم بستر و علل ایجاد آن

زخم بستر معمولا در افرادی اتفاق می‌افتد که به صورت طولانی مدت در یک وضعیت ثابت در رختخواب قرار می‌گیرند. زخم بستر در مناطقی از پوست به وجود می‌آید که به هنگام خوابیدن یا قرار گرفتن در صندلی چرخ‌دار تحت فشار هستند. به زخم بستر “زخم فشاری” نیز می‌گویند.

این زخم زمانی به وجود می‌آید که بیش از ۲ تا ۳ ساعت بدن فرد در موقعیتی قرار می‌گیرد که خون به پوست وی نمی‌رسد. در این هنگام ابتدا پوست قرمز و دردناک می‌شود و به مرور زمان رنگ آن به بنفش متمایل شده و کم کم درد افزایش می‌یابد. زخم بستر اغلب کند پیشرفت می‌کند اما هنگامی که خیلی عمیق شود، می‌تواند به عضله و استخوان نیز آسیب برساند. سرعت پیشرفت زخم بستر به عوامل مختلفی بستگی دارد مثلا اگر فرد دچار بیماری دیابت باشد، زخم خیلی زود گسترش می‌یابد. زخم بستر در اغلب موارد در نواحی زیر به وجود می‌آید:

• زیر باسن
• پاشنه پا
• کتف
• پشت سر
• پشت و کناره‌های زانو
• استخوان دنبالچه

علائم زخم بستر

پیش از بررسی راه‌های ترمیم زخم بستر بهتر است بدانید که زخم بستر ۴ مرحله مختلف دارد:

مرحله اول: در مرحله اول زخم قرمز رنگ است و اگر آن را لمس کنید، احساس گرما خواهید کرد. اگر پوست فرد تیره باشد ممکن است زخم در همان مرحله ابتدایی نیز هاله‌هایی از رنگ آبی یا بنفش داشته باشد. در این مرحله معمولا فرد شکایت می‌کند که منطقه آسیب دیده از پوست وی می‌سوزد یا خارش دارد.

مرحله دوم: در این مرحله زخم آسیب‌پذیرتر و دردناک‌تر شده و ممکن است باز شود و یا حتی تاول بزند. پوست اطراف زخم نیز در این حالت تغییر رنگ می‌یابد.

مرحله سوم: در این مرحله زخم به لایه‌های زیرین پوست نفوذ کرده و درد بیشتر می‌شود. معمولا چند ماه زمان لازم است تا ترمیم زخم بستر در این مرحله صورت پذیرد.

مرحله چهارم: عضلات، تاندون‌ها، استخوان‌ها و مفاصل در این مرحله درگیر شده و همزمان با شدت گرفتن درد احتمال بروز عفونت نیز وجود دارد.

ترمیم زخم بستر چگونه صورت می گیرد ؟

ترمیم زخم بستر با توجه به مرحله‌ای که زخم در آن قرار دارد، توسط پزشک متخصص باید انجام شود. وقتی زخم باز می‌شود درمان آن سخت‌تر شده و شامل موارد زیر خواهد بود:

• برداشتن فشار از ناحیه آسیب دیده
• محافظت از زخم با پانسمان کردن آن
• تمیز و پاکسازی نمودن زخم
• رژیم غذایی سالم و مقوی
• برداشتن بافت آسیب‌دیده از روی زخم
• پیوند پوست سالم به ناحیه زخم شده
• استفاده از فشار منفی برای درمان زخم ( با استفاده از دستگاه مکنده)
• مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت

اگر فرد بیمار بی‌اختیاری در کنترل ادرار یا مدفوع خود داشته باشد، ترمیم زخم بستر سخت‌تر خواهد شد زیرا ناحیه مربوطه مدام مرطوب می‌شود و رطوبت احتمال عفونت باکتریایی را افزایش می‌دهد. راهکارهایی مانند زمان‌بندی در اجابت مزاج، تعویض پوشک، استفاده از لوسیون‌های مراقبتی روی پوست سالم و همچنین استفاده از سوند و … بسیار کارآمد بوده و موجب می‌شود تا بهبود زخم بستر تسریع یابد.

ترمیم زخم بستر گاه ممکن است روزها، ماه‌ها و حتی سال‌ها به طول انجامد. زخم بستر اگر عفونی شود می‌تواند سبب بروز تب و لرز در فرد شده و همچنین در برخی موارد ممکن است عفونت در بدن پخش شود و مشکلات قلبی به وجود آورده و باعث ضعف عمومی در بدن شود.

پیشگیری از زخم بستر

اگر فرد بیماری در منزل دارید که ساعات طولانی را در رختخواب یا ویلچر می‌گذراند، بهتر است هر روز پوست وی را به خصوص در نواحی استخوانی بررسی کنید تا اگر با قرمزی پوست برخورد کردید، هرچه سریع‌تر درمان را آغاز نمایید. همچنین به منظور جلوگیری از به وجود آمدن زخم بستر، راهکارهای زیر را نیز می‌توانید امتحان نمایید:

• هر ۲ ساعت یکبار وضعیت بیمار را تغییر داده و به سمت دیگر وی را بخوابانید.
• فردی که از صندلی چرخ‌دار استفاده می‌کند باید به صورت صاف بنشیند و هر ۱۵ دقیقه یکبار خود را کمی جابجا نماید.
• برای پیشگیری از زخم بستر به منظور کاهش فشار از تشک و بالش‌های مواج مخصوص کمک بگیرید.
• پوست بدن را تمیز و خشک نگه دارید.
• به رژیم غذایی فردی که ممکن است زخم بستر بگیرید بیش از پیش توجه داشته و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی را در آن بگنجانید. با مشورت پزشک از مکمل ‌های غذایی به ویژه مولتی ویتامین مینرال نیز می‌توانید بهره بگیرید.

آیا زخم بستر می تواند باعث مرگ شود ؟

زخم بستر اگر به موقع تشخیص داده نشود و در مراحل اولیه درمان آن صورت نپذیرد می‌تواند شدیدا عفونت کرده و حتی منجر به مرگ شود. در برخی موارد زخم بستر به سرعت پیشرفت می‌کند و به همین دلیل تشخیص به موقع آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد که سالیانه حدود ۶۰ هزار نفر بر اثر عوارض ناشی از زخم بستر و مدت زمان طولانی در رختخواب ماندن جان خود را از دست می‌دهند بنابراین زخم بستر را در همان مراحل ابتدایی که هنوز خیلی پیشرفت نکرده است، کاملا جدی بگیرید و همه اقدامات لازم را برای ترمیم و درمان آن انجام دهید.

ترمیم زخم بستر با درمان های خانگی

به منظور درمان زخم بستر راه‌های خانگی نیز وجود دارد که استفاده از عسل یکی از بهترین آنها است. عسل یک ضد عفونی کننده طبیعی است که در مراحل اولیه زخم بستر در تسکین آن می‌تواند موثر عمل نماید. عسل می‌تواند شدت درد و خارش را در فرد کم کرده و خطر بروز عفونت را نیز کاهش دهد. به این منظور می‌توانید یک لایه عسل طبیعی را روی ناحیه آسیب‌دیده قرار داده با یک باند روی آن را بپوشانید و پس از چند ساعت آن را پاک نمایید. این درمان را روزی یکبار می‌توانید امتحان کنید.

با استفاده از روغن نارگیل، آلوئه ورا و زردچوبه نیز می‌توان به ترمیم زخم بستر کمک کرد.

نکاتی در رابطه با زخم بستر

به منظور جلوگیری و همچنین درمان زخم بستر، نکات زیر را در نظر بگیرید:

• در درمان زخم‌های فشاری استفاده از تشک مواج بسیار موثر است اما جابجا کردن مداوم بیمار را هر ۲ ساعت یکبار فراموش نکنید.
• برای بهبود زخم بستر از پانسمان‎هایی که از جنس پلی اورتان هستند، استفاده کنید.
• برداشتن بافت‌های مرده به روش جراحی، مهم‌ترین درمان در زخم بستر پیشرفته است.
• پانسان مناسب و استفاده همزمان از آنتی بیوتیک در ترمیم زخم بستر بسیار موثر است.
• زخم بستر فقط در سالمندان اتفاق نمی‌افتد؛ تمامی افرادی که تحرک بسیار کمی دارند ممکن است با این مشکل مواجه شوند.
• بهتر است اجازه ندهید زخم بستر پیشرفت کرده و بافت‌های زیرین را درگیر کند؛ در همان ابتدا که پوست به رنگ قرمز در می‌آید، درمان را آغاز نمایید.
• اگر درمان مناسب برای زخم بستر صورت نگیرید، می‌تواند به قطع عضو نیز منجر شود.

سخن پایانی

تشخیص به موقع زخم بستر مهم‌ترین اقدامی است که شما برای کمک به فرد مبتلا به این مشکل می‌توانید انجام دهید. ترمیم زخم بستر در مراحل اولیه اصلا پروسه دشواری نیست اما اگر لایه‌های زیرین پوست نیز درگیر شوند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. درمان زخم بستر بسته به مقدار پیشرفت و محلی که زخم در آنجا قرار دارد، متفاوت است بنابراین بهتر است حتما در این رابطه با پزشک متخصص مشورت شود.