زخم بستر در مراحل پیشرفته می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این مشکل بیشتر در میان افراد مسن و یا بیمار که تحرک بسیار اندکی دارند و اغلب بدنشان در یک وضعیت ثابت قرار دارد، دیده می‌شود. بهتر است از بروز زخم بستر پیشگیری نماییم تا اینکه به فکر درمان آن باشیم زیرا ترمیم زخم بستر در برخی موارد اصلا کار ساده‌ای نیست و به سهولت انجام نمی‌پذیرد. در این مقاله علل ایجاد زخم بستر و راه‌های درمان زخم بستر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زخم بستر و علل ایجاد آن
زخم بستر چیست؟ زخم بستر معمولا در افرادی اتفاق می‌افتد که به صورت طولانی مدت در یک وضعیت ثابت در رختخواب قرار می‌گیرند. زخم بستر در مناطقی از پوست به وجود می‌آید که به هنگام خوابیدن یا قرار گرفتن در صندلی چرخ‌دار تحت فشار هستند. به زخم بستر “زخم فشاری” نیز می‌گویند.
این زخم زمانی به وجود می‌آید که بیش از 2 تا 3 ساعت بدن فرد در موقعیتی قرار می‌گیرد که خون به پوست وی نمی‌رسد. در این هنگام ابتدا پوست قرمز و دردناک می‌شود و به مرور زمان رنگ آن به بنفش متمایل شده و کم کم درد افزایش می‌یابد. زخم بستر اغلب کند پیشرفت می‌کند اما هنگامی که خیلی عمیق شود، می‌تواند به عضله و استخوان نیز آسیب برساند. سرعت پیشرفت زخم بستر به عوامل مختلفی بستگی دارد مثلا اگر فرد دچار بیماری دیابت باشد، زخم خیلی زود گسترش می‌یابد. زخم بستر در اغلب موارد در نواحی زیر به وجود می‌آید:
- زیر باسن
- پاشنه پا
- کتف
- پشت سر
- پشت و کناره‌های زانو
- استخوان دنبالچه
اما درمان زخم بستر چگونه است؟ اصلا راهکاری به عنوان درمان قطعی زخم بستر وجود دارد؟
علائم و مراحل زخم بستر
پیش از بررسی راه‌های درمان زخم بستر بهتر است بدانید که زخم بستر 4 مرحله مختلف دارد:
- مرحله اول: در مرحله اول زخم قرمز رنگ است و اگر آن را لمس کنید، احساس گرما خواهید کرد. اگر پوست فرد تیره باشد ممکن است زخم در همان مرحله ابتدایی نیز هاله‌هایی از رنگ آبی یا بنفش داشته باشد. در این مرحله معمولا فرد شکایت می‌کند که منطقه آسیب دیده از پوست وی می‌سوزد یا خارش دارد.
- مرحله دوم: در این مرحله زخم آسیب‌پذیرتر و دردناک‌تر شده و ممکن است باز شود و یا حتی تاول بزند. پوست اطراف زخم نیز در این حالت تغییر رنگ می‌یابد.
- مرحله سوم: در این مرحله زخم به لایه‌های زیرین پوست نفوذ کرده و درد بیشتر می‌شود. معمولا چند ماه زمان لازم است تا ترمیم زخم بستر در این مرحله صورت پذیرد.
- مرحله چهارم: عضلات، تاندون‌ها، استخوان‌ها و مفاصل در این مرحله درگیر شده و همزمان با شدت گرفتن درد احتمال بروز عفونت نیز وجود دارد.
بهترین و سریع ترین راه درمان زخم بستر
تغییر مکرر وضعیت نشستن یا خوابیدن به درمان زخم بستر و جلوگیری از ایجاد زخم‌های جدید کمک می‌کند. درمان زخم بستر بسته به شدت آن می‌تواند در منزل یا بیمارستان صورت گیرد. سایر اقدامات خاص برای درمان زخم بستر شامل موارد زیر است:
کاهش فشار روی ناحیه مربوطه
استفاده از پدهای فومی و بالش‌های نرم برای نگه داشتن نواحی آسیب دیده و کمک به درمان زخم بستر می‌تواند مفید باشد. این وسایل می‌توانند به تغییر موقعیت بدن در حالت استراحت کمک کنند.
تمیز کردن زخم بستر
زخم بستر وقتی در مراحل اولیه است، بهتر است حتما با آب و صابون ملایم به طور منظم شسته شود. زخم‌های باز را در هر بار تعویض پانسمان با سرم سالین بشویید تا تمیز شده و عمیق‌تر نشود.
پوشاندن زخم بستر
برای درمان زخم بستر از پانسمان‌های خاص استفاده کنید. پانسمان‌هایی که ضد میکروبی یا هیدروکلوئیدی هستند یا حاوی اسید آلژینیک هستند، ممکن است بهترین گزینه‌های ممکن برای درمان زخم بستر باشند.
استفاده از کرم های موضعی ترمیم کننده برای درمان زخم بستر
کرم‌های ضد باکتری می‌توانند به مبارزه با عفونت در حال گسترش در زخم بستر کمک کرده و در برابر وسعت یافتن زخم، از پوست آسیب دیده محافظت به عمل آورند. خرید کرم ترمیم کننده زخم بستر بهترین و سریع ترین راه درمان زخم بستر می‌تواند باشد.
برداشتن بافت مرده از روی پوست
به منظور کمک به درمان زخم بستر می‌توان بافت مرده را از روی پوست برداشت. البته این کار تحت نظارت پزشک باید صورت گیردو از ابزار خاصی استفاده شود.
استفاده از تشک های مواج برای درمان زخم بستر
در بازار می‌توانید بعضی از تشک‌های مواج را بیابید که در درمان زخم بستر موثر واقع شوند. برای اینکه چه نوع تشکی خریداری شود، بهتر است با پزشک مشورت صورت گیرد.
استفاده از آنتی بیوتیک
به منظور درمان عفونت‌های پوست یا استخوان به هنگام زخم بستر، ممکن است آنتی بیوتیک خاصی توسط پزشک تجویز شود که حتما باید از آن استفاده نمود.
جراحی برای درمان قطعی زخم بستر
در مواردی که زخم بستر از لحاظ گسترش در مراحل شدید باشد، ممکن است پزشک به سراغ گزینه جراحی رود. جراحی ممکن است شامل برداشتن بافت مرده، تمیز کردن زخم و بخیه زدن باشد. درمان قطعی زخم بستر گاهی ممکن است فقط با جراحی امکان پذیر باشد.
پیشگیری از زخم بستر
اگر فرد بیماری در منزل دارید که ساعات طولانی را در رختخواب یا ویلچر می‌گذراند، بهتر است هر روز پوست وی را به خصوص در نواحی استخوانی بررسی کنید تا اگر با قرمزی پوست برخورد کردید، هرچه سریع‌تر درمان را آغاز نمایید. همچنین به منظور جلوگیری از به وجود آمدن زخم بستر، راهکارهای زیر را نیز می‌توانید امتحان نمایید:
- هر 2 ساعت یکبار وضعیت بیمار را تغییر داده و به سمت دیگر وی را بخوابانید.
- فردی که از صندلی چرخ‌دار استفاده می‌کند باید به صورت صاف بنشیند و هر 15 دقیقه یکبار خود را کمی جابجا نماید.
- برای پیشگیری از زخم بستر به منظور کاهش فشار از تشک و بالش‌های مواج مخصوص کمک بگیرید.
- پوست بدن را تمیز و خشک نگه دارید.
- به رژیم غذایی فردی که ممکن است زخم بستر بگیرید بیش از پیش توجه داشته و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی را در آن بگنجانید. با مشورت پزشک از مکمل های غذایی به ویژه مولتی ویتامین مینرال نیز می‌توانید بهره بگیرید. پودر بهبود زخم های مقاوم هیلاژن کارن نیز برای مبتلایان به زخم بستر پیشنهاد می‌شود.
آیا زخم بستر می تواند باعث مرگ شود؟
زخم بستر اگر به موقع تشخیص داده نشود و در مراحل اولیه درمان آن صورت نپذیرد می‌تواند شدیدا عفونت کرده و حتی منجر به مرگ شود. در برخی موارد زخم بستر به سرعت پیشرفت می‌کند و به همین دلیل تشخیص به موقع آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد که سالیانه حدود 60 هزار نفر بر اثر عوارض ناشی از زخم بستر و مدت زمان طولانی در رختخواب ماندن جان خود را از دست می‌دهند بنابراین زخم بستر را در همان مراحل ابتدایی که هنوز خیلی پیشرفت نکرده است، کاملا جدی بگیرید و همه اقدامات لازم را برای ترمیم و درمان آن انجام دهید.
درمان زخم بستر با درمان های خانگی
به منظور درمان زخم بستر راه‌های خانگی نیز وجود دارد که استفاده از عسل یکی از بهترین آنها است. عسل یک ضد عفونی کننده طبیعی است که در مراحل اولیه زخم بستر در تسکین آن می‌تواند موثر عمل نماید. عسل می‌تواند شدت درد و خارش را در فرد کم کرده و خطر بروز عفونت را نیز کاهش دهد. به این منظور می‌توانید یک لایه عسل طبیعی را روی ناحیه آسیب‌دیده قرار داده با یک باند روی آن را بپوشانید و پس از چند ساعت آن را پاک نمایید. این درمان را روزی یکبار می‌توانید امتحان کنید.
با استفاده از روغن نارگیل، آلوئه ورا و زردچوبه نیز می‌توان به ترمیم زخم بستر کمک کرد.
نکاتی در رابطه با زخم بستر
به منظور جلوگیری و همچنین درمان زخم بستر، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- در درمان زخم‌های فشاری استفاده از تشک مواج بسیار موثر است اما جابجا کردن مداوم بیمار را هر 2 ساعت یکبار فراموش نکنید.
- برای بهبود زخم بستر از پانسمان‌هایی که از جنس پلی اورتان هستند، استفاده کنید.
- برداشتن بافت‌های مرده به روش جراحی، مهم‌ترین درمان در زخم بستر پیشرفته است.
- پانسان مناسب و استفاده همزمان از آنتی بیوتیک در ترمیم زخم بستر بسیار موثر است.
- زخم بستر فقط در سالمندان اتفاق نمی‌افتد؛ تمامی افرادی که تحرک بسیار کمی دارند ممکن است با این مشکل مواجه شوند.
- بهتر است اجازه ندهید زخم بستر پیشرفت کرده و بافت‌های زیرین را درگیر کند؛ در همان ابتدا که پوست به رنگ قرمز در می‌آید، درمان را آغاز نمایید.
- اگر درمان مناسب برای زخم بستر صورت نگیرید، می‌تواند به قطع عضو نیز منجر شود.
درمان زخم بستر با سشوار
زخم بستر باید خشک و تمیز باقی بماند تا از پیشرفت آن ممانعت به عمل آید. از این رو گاهی به ویژه در طب سنتی پیشنهاد می‌شود که برای درمان زخم بستر بعد از شستشوی آن از سشوار به منظور خشک کردن استفاده شود. در برخی از تحقیقات مشخص شده است که سشوار و به طور کلی حرارت، در افزایش گردش خون می‌تواند موثر بوده و به بهبود زخم بستر کمک کند. قبل از استفاده از سشوار برای درمان زخم بستر با پزشک مشورت کنید.
درمان زخم بستر با عسل
درمان دیگری که در طب سنتی برای زخم بستر پیشنهاد می‌شود، استفاده از عسل است. به منظور جلوگیری از عفونت و درمان زخم بستر می‌توانید 2 تا 3 بار در روز مقداری عسل اصل را روی زخم مالیده و آن را با پانسمان بپوشانید. درمان زخم بستر با عسل معمولا در مراحلی جواب می‌دهد که زخم بستر خفیف بوده و هنوز چندان گسترش نیافته باشد.
سخن پایانی
تشخیص به موقع زخم بستر مهم‌ترین اقدامی است که شما برای کمک به فرد مبتلا به این مشکل می‌توانید انجام دهید. درمان زخم بستر در مراحل اولیه اصلا پروسه دشواری نیست اما اگر لایه‌های زیرین پوست نیز درگیر شوند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. درمان زخم بستر بسته به مقدار پیشرفت و محلی که زخم در آنجا قرار دارد، متفاوت است بنابراین بهتر است حتما در این رابطه با پزشک متخصص مشورت شود.
