عوارض ارتودنسی چیست؟

بیش از صد سال است که از ارتودنسی برای اصلاح موقعیت دندان و فک استفاده می‌شود. ابزار به کار رفته برای بستن دندان‌ها و انجام ارتودنسی عبارتند از: براکت‌ها، سیم‌ها، پیچ‌ها و کش‌ها. پروسه درمانی و اصلاح دندان به وسیله ارتودنسی بسته به میزان انحراف و وضعیت دندان و فک و سن افراد متفاوت و معمولا بین 18 تا 24 ماه خواهد بود. اما آیا از خطرات احتمالی و عوارض ارتودنسی آگاه هستید؟

عوارض رایج ارتودنسی

برخی از عوارض ارتودنسی معمولا در بیشتر افراد بعد از انجام آن دیده می‌شود و برخی از آن‌ها موقت هستند. از جمله عوارض رایج ارتودنسی عبارتند از:

• احساس درد و ناراحتی: احساس درد در حین انجام ارتودنسی و در طی جلسات درمانی بعدی آن کاملا عادی است. به دلیل ثابت بودن دستگاه ارتودنسی و نیاز به ایجاد فشار برای محکم بستن دندان‌ها با سیم به هم و ثابت کردن براکت‌ها معمولا به عصب دندان و لثه‌ها فشار وارد و منجر به بروز درد می‌شود. علاوه بر احساس درد در محل دندان‌ها، اغلب درد در فک نیز احساس خواهد شد. احساس درد در دندان‌های جلویی بیشتر از دندان‌های عقبی است، به این دلیل که اندازه و ضخامت این دندان‌ها کمتر از سایر دندان‌ها است. معمولا در طی 24 ساعت پس از انجام یا جلسات بعدی ارتودنسی این درد افزایش پیدا می‌کند و در طی 5 الی 7 روز بعد آن کم خواهد شد.
• مشکل در خوردن: یکی از عوارض رایج ارتودنسی، اختلال و مشکل در جویدن و خوردن برخی از غذاها است. پس از انجام ارتودنسی، از فرد خواسته می‌شود که از شکستن، جویدن یا گاز زدن مواد غذایی سفت خودداری کند. هم‌چنین، به دلیل ثابت بودن دستگاه ارتودنسی (براکت‌ها، سیم‌ها، پیچ‌ها و کش‌ها)، امکان خوردن و جویدن خیلی از مواد غذایی برای فرد وجود نخواهد داشت یا خوردن برخی از مواد همراه با درد خواهد بود.
• تغییر در گفتار: ایجاد تغییر در موقعیت دندان‌ها در دهان به دلیل انجام ارتودنسی، الگوهای گفتار فرد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. ممکن است فرد در تلفظ برخی کلمات طولانی و دارای آواهای پیچیده و یا صحبت کردن به مدت طولانی مشکل پیدا کند. این عارضه در مرور زمان و عادت کردن فرد به ارتودنسی رفع خواهد شد.
• صرف هزینه و زمان زیاد: پس از انجام ارتودنسی، فرد نیاز دارد زمان زیادی را صرف تمیز کردن دندان‌ها با مسواک‌های مخصوص، نخ دندان و دهان شویه‌ها بکند. هم‌چنین، هزینه انجام ارتودنسی نسبتا بالا است.

عوارض غیرعادی ارتودنسی

علاوه بر مواردی که در بالا بیان شده است، برخی از عوارض ارتودنسی به دلایل مختلف از جمله عدم رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان بروز می‌کنند که جزو عوارض جانبی و غیرعادی آن محسوب می‌شوند. این عوارض ناشی از ارتودنسی ممکن است در مواردی بسیار جدی باشد:

• پوسیدگی دندان: عدم رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان و داشتن عادات بد و مخرب در شیوه غذایی از جمله عوامل اصلی بروز پوسیدگی دندان ناشی از ارتودنسی هستند. غالبا پوسیدگی دندان به دلیل گیر کردن باقیمانده غذاها و مواد غذایی در لابه‌لای دندان‌ها و تجزیه آن‌ها به وسیله میکروب‌های دهان است.
• تحریک و التهاب پالپ دندان: معمولا بروز التهاب در پالپ دندان (مغز دندان) معمولا خفیف و موقت است. پالپ دندان لایه‌ای دندان است که رگ‌های خونی و عصبی را دربرگرفته است. پس از انجام ارتودنسی و جلسات بعدی آن، به دلیل فشار وارد شده به دندان‌ها ممکن است این ناحیه دچار التهاب شود. اگر التهاب این ناحیه ادامه‌دار و جدی باشد، باعث مرگ دندان خواهد شد.
• کلسیم‌زدایی دندان: دهان دارای میلیون‌ها باکتری است که روی دندان و سطوح مخاطی دهانی چسبیده‌اند. برخی از این باکتری‌ها با تجمع روی دندان‌ها، قندهای موجود در غذا را به اسید تبدیل می‌کنند. استفاده بیش از حد از مواد قندی باعث افزایش تولید اسید می‌شود. اسید تولید شده آثار مخربی بر کلسیم موجود در دندان دارد و باعث می‌شود که دندان در معرض پوسیدگی قرار بگیرد. تمیز کردن دندان‌ها بعد از ارتودنسی سخت است که ممکن است باعث تجمع بیشتر باکتری‌های دهان شود. هم‌چنین، ممکن است تکه‌های بسیار ریزی از غذاها در لابه‌لای براکت‌ها، کش‌ها یا سیم‌ها باقی بماند. در نتیجه، خوردن مواد قندی زیاد امکان خرابی دندان را نسبت به شرایط عادی بیشتر خواهد کرد. هر زمان که یک دستگاه ثابت روی دندان ها نصب می شود، تمیز کردن دندان دشوارتر می شود و تعداد باکتری های موجود در دهان چند برابر می شود.
• واکنش‌های آلرژیتیک: تعداد کمی از بیماران ممکن است به ابراز مورد استفاده از ارتودنسی آلرژی داشته باشند. به عنوان مثال، کش مورد استفاده در ارتودنسی از لاتکس ساخته شده است و برخی به این نوع جنس از لاستیک حساسیت دارند. در مواردی ممکن است افراد به فلز یا براکت‌ها آلرژی داشته باشند.
• تحلیل ریشه دندان: تحلیل ریشه دندان به کوتاه شدن ریشه‌ها دندان در طول زمان ارتودنسی می‌گویند. این حالت بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که طول درمان آن‌ها 2 تا 3 سال طول کشیده است. معمولا 3 الی 5 درصد افراد با انجام ارتودنسی دچار تحلیل ریشه دندان می‌شوند.
• آنکیلوز: افراد بسیار کمی دچار عارضه آنکیلوز می‌شوند. عارضه آنکیلوز به جوش خوردن ریشه دندان به استخوان فک گفته می‌شود. دندان‌های فیوز شده توسط براکت‌ها حرکت نمی‌کنند و تمام دندان‌های اطراف را به سمت خود می‌کشند. این حالت ممکن است باعث بروز انکیلوز و تراز نامناسبی در سطح دهان شود. پیش‌بینی این عارضه دشوار و تشخیص آن از طریق اشعه ایکس و معاینه بالینی است.
• ایجاد پلاک: رعایت ضعیف بهداشت دهان و دندان در طول درمان با ارتودنسی ممکن است باعث تشکیل پلاک دندان شود. باقی ماندن این پلاک‌ها روی دندان یکی از عواملی است که روند پوسیدگی دندان را تسریع می‌کند.
• بازگشت دندان‌ها: در برخی موارد پس از تکمیل دوره درمان ارتودنسی و برداشتن براکت‌ها، ممکن است دندان‌ها به موقعیت قبلی خود برگردند.

عوارض ارتودنسی مربوط به براکت‌ ها

براکت‌ها مسئول بروز برخی از عوارض ارتودنسی هستند، از جمله:

1. ایجاد زخم و برش در لثه‌ها و حفره داخلی دهان: لبه‌های تیز فلزی براکت‌ها به ویژه براکت‌های دندان‌های نیش (دارای زایده فلزی)، حفره‌ داخلی دهان و لثه‌ها را ویژه در زمان صحبت کردن یا خندیدن می‌برند.
2. بروز التهاب لثه‌ها و دهان و تحلیل استخوان: میزان آسیب به دهان، لثه و استخوان زیرین دندان‌ها به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله وضعیت رعایت بهداشت دهان و دندان، داشتن عاداتی مانند سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو، سبک زندگی و رژیم غذایی فرد. تمیز نشدن کامل براکت‌ها بعد از مصرف مواد غذایی و تجمع باکتری‌ها منجر به بروز التهاب داخل دهان خواهد شد. هم‌چنین، این باکتری‌ها منجر به بروز عفونت و التهاب در زخم‌های ایجاد شده توسط براکت‌ها و آفت دهان خواهد شد.
3. ظهور لکه‌های سفید روی دندان: ظهور لکه‌های سفید یکی از بدترین پیامدهای ناشی از براکت‌ها است. معمولا این اتفاق به دلیل کلسیم‌زدایی دندان رخ می‌دهد و ممکن است هرگز از بین نرود. بروز این ضایعات، ناشی از عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است.
4. بروز عارضه دهان باز: در صورتی که فرد دچار بیرون‌زدگی دندان و لب‌های حجیم داشته باشد، ممکن است با انجام ارتودنسی و قرار گرفتن براکت‌ها، باعث بروز حالت دهان باز حتی در حالت عادی فرد شود. امکان بروز این عارضه بسیار نادر است.

ارتباط بیماری‌ پیرادندانی و ارتودنسی

بیماری پیرادندانی (Periodontal disease) شامل بروز ژنژیویت (التهاب لثه) و از دست رفتن استخوان آلوئولی (پریودنتیت) و حالت تکیه‌گاه لثه است. احتمال بروز بیماری پیرادندانی در طول بازه زمانی ارتودنسی به عوامل متعددی مانند میزان مقاومت فرد، وجود شرایط سیستمیک و مقدار و ترکیب پلاک دندان بستگی دارد. برخی از عوامل مربوط به سبک زندگی، مانند سیگار کشیدن، باعث تشدید بروز این بیماری می‌شوند. باکتری‌های موجود در پلاک دندان عامل اصلی بروز بیماری پیردندانی هستند. در مواردی که ارتودنسی منجر به تشکیل پلاک روی دندان شود، احتمال بروز این بیماری نیز بیشتر خواهد بود.

ارتباط اختلال مفصل گیجگاهی فک و ارتودنسی

علائم اختلال مفصل گیجگاهی فک (TMD) شامل درد عضله جوندگی (masticatory muscle)، اختلال داخلی دیسک این مفصل (TMJ) و دژنراتیو شدن این دیسک است. معمولا 26 الی 59 درصد از بزرگسالان مبتلا به این اختلال یکی از سه علامت بالا را دارند. معمولا چندین عامل باعث بروز این اختلال می‌شود و علت اصلی آن به خوبی مشخص نیست. نوجوانانی که ارتودنسی انجام می‌دهند، معمولا در معرض خطر ابتلا به این عارضه نیستند. اما اگر افراد بزرگسال به این اختلال مبتلا هستند، باید انجام ارتودنسی را تا بهبود عوارض ارتودنسی مربوط به آن به تعویق بیندازند.

راهکارهای پیشگیری از عوارض ارتودنسی

با انجام دستورالعمل‌های زیر و رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان می‌توان از بروز بسیاری از عوارض ارتودنسی جلوگیری کرد:

• استفاده از موم ارتودنسی: استفاده از موم و قرار دادن آن روی براکت‌ها، از ایجاد زخم و برش و تجمع ذرات ریز غذای لابه‌لای آن‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه، به میزان قابل توجهی احساس درد و بروز عفونت در دهان فرد را کم خواهد کرد. استفاده از موم 90 درصد مشکلات پوک شدن دندان را کاهش می‌دهد.
• مسواک زدن مرتب: بهتر است به جای مسواک دستی از مسواک برقی و اتومات حداقل دو بار در روز برای تمیز کردن دندان‌ها استفاده شود. برای خرید مسواک به سایت داروخانه آنلاین مثبت سبز مراجعه کنید.
• استفاده از نخ دندان: استفاده از نخ دندان حداقل روزی یک بار توصیه می‌شود. برای خرید نخ دندان کلیک کنید.
• استفاده از خمیردندان مناسب: استفاده از خمیر دندان حاوی حداقل ppm 1450 فلوراید برای تقویت مینای دندان در بزرگسالان ضروری است. میزان فلوراید برای کودکان باید کمتر از این میزان باشد.
• استفاده از دهان‌شویه دارای فلوراید: استفاده از دهان‌شویه دارای فلوراید برای حداقل یک بار تا دو بار در هفته برای جلوگیری از پلاک دندان توصیه می‌شود.
• خودداری از مصرف بیش از حد مواد قندی: استفاده بیش از حد این مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها منجر به افزایش خطر پوسیدگی دندان و بروز عفونت در لثه و دهان می‌شود.
• استفاده از برخی مسکن‌ها: از برخی مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، پاراستامول یا ایبوپروفن می‌توان برای کاهش درد و التهاب دندان و دهان استفاده کرد.

سخن پایانی

ارتودنسی یک روش درمانی برای اصلاح انحرافات موجود در دندان‌ها و فک است. پروسه انجام این روش درمانی معمولا زمان‌بر و بیش از یک سال خواهد بود. مانند هر روش درمانی دیگر، انجام ارتودنسی عوارضی به دنبال خواهد داشت. بیشتر عوارض ارتودنسی به دلیل عدم رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان رخ می‌دهد و منجر به آسیب به سلامت دهان، دندان و لثه‌ها خواهد شد. با رعایت برخی دستورالعمل‌های نسبتا ساده می‌توان از بروز عوارض ارتودنسی تا حد زیادی جلوگیری کرد. منتظر نظر شما عزیزان در بخش نظرات مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز هستیم.